Stevia bir tatlandırıcı markası olarak bilinse de aslında doğal tatlandırma yapan şekere denk olan şeker bitkisinin adıdır. 1500 yıldan fazla bir zamandır Brezilya ve Paraguay’da tatlandırıcı olarak kullanılıyor. Bu Güney Amerika ülkelerinde stevia özellikle yanıklar, mide sorunları, kolik ve hatta kontrasepsiyon şekli için geleneksel bir ilaç olarak kullanılmaktadır. Peki bu çok tatlı bitki nasıl yan etkilere sahip?

Stevia özütü şekerden yaklaşık 200 kat tatlıdır. Stevia bitkisini kullanmaya gelince, sabah çayınızı veya tatlı hazırlana konusunda bir seferde çok az kullanmak gerekir. Bu nedenle, özellikle doğru stevia ürününü seçerseniz, stevia yan etkileri genellikle olumlu olarak gelişir.

Stevia Tam Olarak Nedir?

Stevia; asteraceae ailesine ait bir bitkidir, bu yüzden yaban mersini, krizantem ve marigoldlarla aile sayılır. Stevia rebaudiana, stevianın en değerli çeşididir.

Steviosid içeren stevia yaprağının kullanılması, sağlık açısından bazı yararlar sağlar ancak, işlenmiş ve başka içerikler eklenmiş bazı stevia markalarını kullanmak pek faydalı olmayabilir.

Stevia Kullanmak Sağlıklı bir Seçim mi?

Çoğu kullanan kişi steviayı sever, ancak öncelikle kullandıktan sonra vücudunuzu dinleyin, çünkü stevia bir bitkidir ve herkesin vücudu buna farklı tepkiler verebilir. Faydaları ve zararları gerçekten neden ve nasıl stevia tükettiğinize bağlıdır.

Oldukça rafine edilen stevia çeşitleri, FDA tarafından genel olarak güvenli olarak kabul edilir. Oldukça işlenmiş stevia doğal bir madde yola çıksa da çok rafine edildiğinden, FDA bazı stevia ürünlerini desteklemeyebiliyor. Oldukça işlenmiş stevia tiplerini yeni tatlandırıcı olarak etiketliyor. Ülkemizde de Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen bir liste bulunuyor.

Yeşil yapraktan çıkan stevia, stevia türlerinin en az işlendiği halidir. Yapraklar temelde sadece kurutulur ve toz haline getirilir. Bu işlem, yüzlerce yıldır Güney Amerika’da ve Japonya’da doğal bir tatlandırıcı ve sağlık aracı olarak kullanılan steviaların yapılma şeklidir. Bu tip stevia, şekerden yaklaşık 30-40 kat daha tatlıdır.

Stevianın Olumsuz Yan Etkileri Nelerdir?

Tüm stevia içeren ürünler aynı şekilde üretilmiyor maalesef. Aralarında dağlar kadar fark var. Gerçek stevia tüketmek faydalı iken, işlenmiş ürünler konusunda bazı faklı düşünceler bulunuyor.

Kullanılan markaların içinde hammadde olarak ne kadar stevia olduğu önemli. %1 kadar olanlar tabii ki yeterli miktarı içermiyor demektir. Stevia adını kullanan ya da resmini üzerine basıp kullanan her ürün stevia açısından güvenli ve sağlıklı demek değildir. Üstelik bu tip ürünler sağlık açısından olumsuz yan etkilere de sahiptir.

Stevianın Faydaları Nelerdir?

Bitkide inanılmaz şifa ve hastalıklar ile mücadelede öne çıkan tıbbi özellikler vardır.

  1. Antikanser Yetenekleri

2012’de Amerika’da Beslenme ve Kanser Derneği, ilk defa şimdiye kadar stevia tüketimini meme kanseri azaltımına bağlayan çığır açan bir çalışmayı vurguladı. Steviositin kanserdeki hücre ölümünü arttırdığı ve vücutta kanser gelişimine katkıda bulunan stres yollarını azalttığı gözlemlendi.

Kısaca stevianın doğal bir kanser tedavisi olma potansiyeli ne sahip olduğu görülmektedir.

2. Diyabete Destek

Beyaz şeker yerine stevianın kullanılması diyabetik beslenmede normal şeker kullanmaması gereken diyabetlilere çok yardımcı olabilir. Yapılan çalışmalar yapay tatlandırıcıların, normal şekerlerden daha zararlı olduğunu belirlemiştir. Şimdi bir sonraki meyveli diyet sodaya elinizi uzatmadan önce iki kez düşünmeniz lazım.

Erkek ve kadınlar üzerinde yapılan bir başka çalışmada, yemekten önce stevianin alınması, yemek sonrası kan glikozu ve insülin düzeylerini azalttığını buldular. Bu araştırma, stevianın glikoz düzenlenmesinde nasıl yardımcı olabileceğini göstermektedir.

3. Kilo Kontrolüne Destek

Beslenmeye her normal şeker eklenmesi, toplam kalorinin ortalama % 16’sına katkıda bulunduğu gösterildi. Bu yüksek şeker miktarı, kilo alımı ve kan şekeri üzerindeki olumsuz etkilerle ilişkilendirilmiştir; bunlar sağlık üzerinde ciddi olumsuz etkilere neden olabilir.

Stevia bitkisel kökenli, sıfır kalorili bir tatlandırıcıdır. Sağlık açısından tehlikeli sofra şekerini yüksek kaliteli bir stevia özlü tatlandırıcı yerine koymayı ve onu az dozda kullanmayı seçerseniz, yalnızca genel günlük şeker alımını değil aynı zamanda kalorik alımını azaltmanıza da yardımcı olur. Şekerinizi ve kalori alımınızı sağlıklı bir aralıkta tutarak, obezite ile birlikte diyabet ve metabolik sendrom gibi obezite ile bağlantılı pek çok sağlık sorununuzdan kurtulabilirsiniz.

4. Kolesterol seviyelerinde denge

2009’da yapılan bir araştırmanın sonuçları, stevia ekstraktının genel kolestrol üzerinde olumlu etkileri olduğunu gösterdi. Araştırmacıların, bu stevia çalışmasına katılan deneklerin sağlık durumu üzerinde olumsuz bir stevia yan etkisi olmadığını da açıkladıklarını belirtmek önemlidir. Araştırmacılar, iyi HDL kolesterolü artırırken, stevia ekstraktının trigliseritler ve LDL’yi (“kötü kolesterol”) içeren serum kolesterol düzeylerini etkili bir şekilde düşürdüğüne karar verdiler.

5. Tansiyonu Düşürme

Stevia ekstraktı içindeki belirli glikozitlerin kan damarlarını genişlettiği ve sodyum atılımını arttırdığı, kan basıncını sağlıklı bir seviyede tutmaya çok yardımcı olduğunu belirtilmektedir. İki uzun süreli çalışmanın değerlendirilmesi, stevianın hipertansif hastalarda kan basıncını düşürmede etkili olabileceği umudunu da taşıyor. Bununla birlikte, daha kısa çalışmaların (bir ila üç ay) verisi bu bulguları desteklememektedir.

Stevia Türleri

1. Yeşil Yapraktan Stevia

• Tüm stevyaların en az işlenmiş hali

• Doğal tatlandırıcıların çoğu kalori ve şeker içerdiğinden benzersizdir ancak yeşil yaprak steviasında kalori veya şeker yoktur.

• Tadı hafif acı ve çoğu stevia ürünü kadar güçlü değildir.

• Şekerden 30–40 kat daha tatlı

• Kan şekeri düzeyleri kanser, kolesterol, yüksek tansiyon ve kilo kaybı yararına olduğu gösterilmiştir

2. Stevia Extraktı 

• Çoğu marka, steviada bulunan faydalara sahip olmayan stevya yaprağının (rebaudioside) daha tatlı ve daha az acı veren kısmını çıkarır

• Şeker yok, kalori yok

• Yeşil yaprak steviadan daha tatlı

• Şekerden 200 kat daha tatlı

3. İşlenmiş Stevia

• Kapsamlı işlem ve ilave maddeler

• GMO bileşenleri içerir

• Kalori yok, şeker yok

• İşlenmiş stevia ürünler şekerden 200–400 kat daha tatlı

• Uzak durulmalı

• Gastrointestinal problemler