Sadece hissettiğiniz kadar yaşlısınız veya yaş sadece bir sayı! Yakında herkesin dudaklarından aynı cümle dökülebilir: Yaşlılığınız telomerlerinizin uzunluğuna bağlı!
Araştırmacılar bize yaşlanmayı doğal yollardan yavaşlatmanın ve genç hissetmek için gerekenlerin ne olduğunu öğretmek için deli gibi çalışıyor. Ve sorularına cevaplar bulmak için yaşlanmayı kontrol eden kromozomların telomer bölümlerine bakıyorlar. Araştırmalar Telomer’in; Alzheimer ve Parkinson hastalıkları, kardiyovasküler hastalıklar, şeker hastalığı ve bazı kanser türleriyle ilgili bağlantısı olduğunu bulmuştur.

Telomer Nedir?

Telomerler, kromozomlarımızın sonundaki DNA parçacıklarıdır. Telomerler, kromozomların yıpranmasını veya birbirine dolanmasını önler. Eğer yıpranır veya karışırlarsa; genetik bilginin karışık hale gelmesine veya yok olmasına, hücre işlev bozukluğuna, hastalığa yakalanma riskine veya ömür boyunun kısalmasına neden olabilirler. Her hücre bölünürken, telomerleri daha da kısalır. Yıllarca süren ekleme ve dilimleme sonrasında, telomerler daha fazla bölünmenin sonucu olarak iyice kısalırlar. Bu noktada, hücreler daha fazla bölünemiyor ve pasifleşiyor, ölüyorlar. Veya bölünmeye devam edebilirse, potansiyel olarak tehlikeli anormal bir süreç başlatmış oluyorlar.

Aslında, bedenlerimiz bu şekilde yaşlanmaktadır. Hücrelerimiz çoğu telomerlerini kaybedip yerine koymak için başkalarını bulamayıp görevi dışına çıktıkça, vücut bunu takip eder ve parçalanmaya başlar. Ve telomerler kısaltılmamalıdır. Onların kısaltılması süreci yaşlanma, kanser ve ölüm riski ile ilişkilendirilmiştir.

Her bir telomerin biyolojik saatimizde ve hayatlarımızda büyük değişiklikler yaratma potansiyeli vardır. Evet, ilginç bir şekilde, ölümün ne zaman geleceğini belirleyen yaşımız değil, telomerlerimizin uzunluğudur.

Telomerlerin Sağlık ve Yaşlanma ile Alakalı Neler Yapması Gerekir?

Telomerler üzerinde bugüne kadarki en büyük araştırmalardan biri, telomerlerin kişinin sağlığı üzerindeki etkisine ışık tuttu. Araştırmacılar tükürük örnekleri ve 100.000’den fazla katılımcının tıbbi kayıtlarını topladı. Bulguları, telomer uzunluğuyla bağlantılı sigara, alkol tüketimi ve eğitim gibi yaşam tarzı faktörleri için ayarladıktan sonra bile, ortalama telomer uzunluğunun daha kısa olması ve mortalite(ölüm hızı) riskinde artışın ilişkili olduğu sonucuna vardılar.
Çalışmada, en kısa telomerleri olan (bu kişiler araştırmaya katılanların yaklaşık yüzde 10’udur) kişilerin daha uzun telomerlilere kıyasla üç yıl içinde %23 daha fazla ölüm riski olduğunu buldular. Bununla birlikte araştırmacılar, telomer uzunluğunun yalnızca gri saçlar veya kırışıklıklar gibi yaşlanmanın bir işareti olup olmadığından veya bir kişinin Alzheimer hastalığı gibi bir hastalığa yakalanma ihtimalinin olup olmadığı konusunda etkin bir faktör olup olmadığından emin değillerdir.

Telomeraz

Oyunda başka bir kilit oyuncu var: telomeraz.

Telomeraz, telomerleri uzatan ve çok hızlı veya çok erken yıpranmalarını önleyen bir enzimdir. Ancak sürekli hücre bölünmesi ile telomeraz seviyeleri azalır ve telomerlerin kısalmasına neden olur. Bilim, telomeraz üretimini artırmanın bir yolunu bulursa, telomerlerin ömrünü uzatarak uzun ömürlülüğün sağlanacağını ve muhtemelen bazı hastalık risklerinin azalacağını öne sürüyor.
Araştırmalarda, telomerazdan yoksun olan fareler çabuk yıprandılar. Ama enzim değiştirildiğinde, sağlıklarına geri dönmüşlerdi. Telomerazın çalışmaya ara verdiği insan hücrelerinde yeniden uyandırılmasıyla, normal insan yaşlanması yavaşlatılabilir. Araştırmayı yöneten bir kanser genetiği uzmanı, Telomerazın ciddi bir yaşlanma karşıtı müdahale olarak düşünülmesi için gerekli bulguların elde edildiğini açıklamıştır.

Telomerleri Nasıl Artırabilirsiniz? Diğer Bir Deyişle Telomer Tedavisi Nedir?

Telomerlerin uzunluğunun nasıl etkilenebildiği henüz yüzde yüz net değildir ancak telomerler ne kadar uzun olursa, o kadar iyi olduğu açıktır. İyi haber şu ki; telomerinizi uzatmak için yapabileceğiniz çeşitli yaşam tarzı değişiklikleri var. Aşağıdaki yaşam tarzı değişikliklerini uygulayarak telomer ömrünü uzatabilir, başka bir deyişle telomer kısalmasını yavaşlatabilirsiniz.

Stres Kontrolü ve Stresi Azaltma

Birçok çalışma, kronik stres ile kısa telomerlerin ilişkili olduğunu bulmuştur. Bir araştırmada, sağlıklı çocuklara sahip anneler ve kronik hastalığı olan çocuklara sahip annelerin telomerleri incelendi ve kıyaslandı. Hasta çocuklarına bakan annelerin ömrü, sağlıklı çocuklara sahip annelerin ömründen 10 yıl kısa çıktı. Erkekleri inceleyen bir başka araştırmada, stresli çevrelerden gelenlerin telomerleri, istikrarlı evlerdeki yaşıtlarından yaklaşık % 40 daha kısa olduğu bulundu.
Kronik stres sizi sadece kötü bir ruh halinde bırakmaz; yaşlanmaya gerçek anlamda katkıda bulunur. Düzenli egzersiz yapmak, yeterli uyku çekmek ve eğlenebileceğiniz bir hobi edinmek, stres baskınına yardımcı olmak için kolay bir yoldur.

Düzenli Egzersiz Alışkanlığı

Mutlu etmekten enerjiyi artırmaya kadar, egzersizin faydaları çoktur. Şimdi spor salonuna yazılmanız için başka bir nedeniniz daha olacak. Telomer uzunluğu ve egzersiz aktivitesi arasındaki korelasyon(ilişki), orta yaştaki kişiler arasında güçlü bulunmuştur. Dolayısıyla bir fitness programına başlamanın ve telomerlerin kısalmasını önlemenin tam sırası!
Egzersizin hücreleri genç tutup tutmadığıyla ilgili diğer çalışmada, yoğun koşucular olan orta yaşlı yetişkinlerin telomer uzunlukları; ortalama olarak, oturulan mesleklere sahip yaşıtlarından % 75 daha uzun bulunmuştur. Şimdi, bu bir maraton koşucusu olmanız gerektiği anlamına gelmiyor. Bununla birlikte, düzenli olarak HIIT(High İntensity İnterval Training) egzersizleri gibi yoğun egzersizlerle uğraşmanın telomerleri uzun tutabileceğini gözler önüne seriyor.

Antioksidan ve Vitamin Faydaları Olan Besinleri Tüketmek

Vitaminden yüksek besinlerin, hücreleri ve telomerlerini oksidatif hasardan koruduğu düşünülmektedir. Çilek ve enginar gibi antioksidan gıdalar bakımından yüksek içerikli bir diyet, yaşlanmayı yavaşlatabilir ve hücre hasarını önlemeye veya azaltmaya yardımcı olabilir.
Ek olarak, yediğiniz gıdalarla vücudunuzun ihtiyacı olanlar arasındaki boşluğu kapatmak için bir multivitamin takviyesi almak telomerleri de uzatabilir. Bir çalışma, günlük ek takviye alan kadınların, takviye kullanmayan kişilere göre yaklaşık % 5 daha uzun telomerleri olduğunu buldu. Ancak takviyeleri, gerçek ve sağlıklı gıdaların kendisini yemenin tüm sağlık yararlarını içermediğini bilmelisiniz. Aynı çalışma, C ve E vitaminleri yönünden yüksek yiyecekler yiyen katılımcıların daha uzun telomerleri olduğunu buldu. Takviyeden ziyade; portakal, biber ve lahana, en iyi vitamin C gıdalarıdır. E vitamini için badem, ıspanak ve tatlı patates tüketebilirsiniz.

Meditasyon Ve Yoga

Şimdi yoga yapmanın tam zamanı! Göğüs kanserinden kurtulanlar arasında yapılan 2014 tarihli bir araştırmada, meditasyona katılan ve yoga uygulayan kişilerin telomerlerinin uzunluğunu sabitlediğini buldu. Erkekler arasında 2008 yılında yapılan bir araştırmada ise; üç aylık vegan beslenme, aerobik egzersiz, yoga ve stres yönetimi yapan erkeklerde telomeraz aktivitesi arttı. 2013’te yapılan bir araştırma, bu yaşam tarzı değişikliklerinin daha uzun telomer ile ilişkili olduğunu bulmuştur.
Meditasyon farklı insanlar için farklı biçimlerde uygulanabilir. Bazıları için kötülüğün yansımasını azaltıyor ve dinginliği, huzuru sağlıyor. Diğerleri için, günlerine bir aktivite katmak veya sevdikleriyle teknolojiden uzak birkaç saat geçirmek anlamı taşıyor. Ne için meditasyon yapıyorsanız yapın, meditasyonun zihin ve bedenlerimiz için iyi olduğu son derece açıktır.
Bilimin telomerlerin tüm gizemlerini ve ne şekilde çalıştıklarını açıklamasını beklemekle birlikte, onları uzatacak değişiklikler yapabilir ve hayatımızın geri kalanını olumlu bir şekilde etkileyebiliriz.