“Travma” kavramı, bireyin yaralanmış zihnini tanımlamak için kullanılır. (Kokurcan A., Özsan H., 2012) Travma sonrası stres bozukluğu ise önceden deneyimlenen, bireyde beklenmedik bir etki bırakan ve bireyin baş edemeyeceği ölçüde yoğun strese neden olan bir psikopatolojidir. “Travmatik deneyimlerde, benlik; üstesinden gelemeyeceği uyaranlarla karşı karşıya kalmış olur.” (Hacıoğlu M. ve ark., 2002) TSSB’nin DSM’de bahsedilen üç belirtisi şu şekilde verilmiştir:
1)Yeniden yaşantılama: Travma yaşantısından sonra yeniden travmayı yaşama durumu.
2)Küntleşme- Kaçınma: Duygusal tepkiyi belli edememe, gösterememe hali.
3)Aşırı Uyarılmışlık: Tepkisellik durumu. (APA 1994, alıntılayan; Hacıoğlu M., Aker T., Kutlar T., Yaman M., 2002 )
Travmatize olan birey, zihinsel kontrolünü sağlayamadığı için aşırı stres ve kaygı durumu yaşar. Travma sonrasında, travmatik durumu yeniden deneyimleme durumu ise TSSB’nin belirtilerindendir. (Hacıoğlu M. ve ark., 2002)
Janet ve Freud ayrı çalışmalarında ortak bir sonuca varmışlardır; travma esnasında duygusal tepkilerin bilinci etkilediği ve değişen bilinç sonucunda histerik belirtilerin ortaya çıktığı görülmüştür. (Ellenberger 1970, alıntılayan; Kokurcan A., Özsan H., 2012)
“TSSB’nin yaygınlığı bireyin stresle baş etme özelliklerine göre değişir.” (Özgen F., Aydın H., 1999)
Deprem, savaş, göç, cinsel istismar ve ölümler sonucunda travma sonrası stres bozukluğunun görülme ihtimali artmaktadır. (Özgen F., Aydın H., 1999) Cinsel istismara uğramış çocuk ve gençlerin %21-50 oranında TSSB tanısı aldığı bulgulanmıştır. (Şimşek Ş., Fettahoğlu E., Özatalay E., 2011) 1999 Marmara depremi sonrasında yapılan bir araştırma sonucunda 1.118 çocuk ve ergen örnekleminde; deprem yaşantısından sonra ilk ay akut stres bozukluğu görülme oranı %84, uyku bozukluğu %20 ve depresyon %6 olarak bulgulanmıştır. (Alparslan ve ark. 1999, alıntılayan; Bulut S., 2009)
“Konuk ve arkadaşları (15), 1999 depremi sonrasında TSSB tanısı almış 47 kişiye 5 seansı 90’ar dakikalık olacak şekilde EMDR uygulamışlardır. Bu terapi sonucunda katılımcılarda TSSB belirtilerinin azaldığı saptanmıştır.” (Balıbey H., Balıkçı A., 2013)
Bu kadar zorlu bir stres yükünün bulunduğu “travma” durumlarında EMDR terapisi devreye girebilir. EMDR (göz hareketleriyle duyarsızlaştırma ve yeniden işleme) tedavisi özellikle “travma” problemlerinde oldukça etkin bir role sahiptir. Bu tedaviyi uygulayan psikolog/psikiyatristlerin mutlaka EMDR alanında yeterlilik sahibi olması gerekmektedir. Herhangi bir psikiyatriste veya psikoloğa başvurduğunuzda mutlaka uzmanın sahip olduğu lisans, yüksek lisans ve EMDR yetkinliliğine dair belgeleri görmek isteyiniz.
Teşekkürler.
Seda ULUDAĞ
KAYNAKÇA
*Balıbey H., Balıkçı A., TSSB Tanılı Hastalarda Göz Hareketleri İle Duyarsızlaştırma Ve Yeniden İşleme (EMDR) Tedavisi: Olgu Sunumu, Dusunen Adam: Journal of Psychiatry & Neurological Sciences; 20l3;26:96-10l .
* Bulut S., Depremden Sonra Çocuklarda Görülen Travma Sonrası Stres Tepkilerinin Yaş Ve Cinsiyetler Açısından Karşılaştırılması, Türk Psikolojik Danışma Ve Rehberlik Dergisi; 2009, 4 (31), 43-51.
*Hacıoğlu M., Aker T., Kutlar T., Yaman M., Deprem Tipi Travma Sonrasında Gelişen Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri Alt Tipleri, Düşünen Adam; 2002,15(1): 4-15.
*Kokurcan A., Özsan H., Travma Kavramının Psikiyatri Tarihindeki Seyri, Kriz Dergisi; 2012 (1-2-3): 19-24.
*Özgen F., Aydın H., Travma Sonrası Stres Bozukluğu, Klinik Psikiyatri; 1999;1:34-41.
*Şimşek Ş., Fettahoğlu E., Özatalay E., Cinsel İstismara Uğramış Çocuklarda Ve Ebeveynlerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu, Dicle Tıp Dergisi; 2011; 38 (3): 318-324.
