Uyum bozukluğu, sık teşhis edilen ve çocuklarda, ergenlerde ve yetişkinlerde görülebilen bir ruh sağlığı sorunudur. Pek çok araştırma, uyum bozukluğunun nüfusun yaklaşık yüzde 1’inde bulunduğunu göstermektedir.

Uyum bozukluğu, hayatta strese neden olan şeylere uyum sağlamada zorluk yaşamak olarak tanımlanmaktadır. Yeni bir şehre taşınmak, ilişkide değişiklikler ya da yeni bir kariyere geçmek, kişinin ruh hali ya da davranış bozuklukları yaşamasına neden olabilecek stres faktörlerinden bazılarıdır.

Uyum Bozukluğu Belirtileri

Uzmanlar tarafından ruh sağlığı hastalıklarını teşhis etmek için kullanılan DSM-5’e göre uyum bozukluğu kriterleri şu şekildedir:

  • Stres faktörünün başlangıcından itibaren üç ay içinde ortaya çıkan, tanımlanabilir bir stres faktörüne tepki olarak gelişen duygusal veya davranışsal belirtiler
  • Belirtiler ile davranışlar, klinik olarak anlamlı olmalıdır; stres faktörünün şiddeti veya yoğunluğuyla orantısız olan belirgin sıkıntı ve/veya toplumla, işle veya hayatın diğer önemli alanlarında yaşanan belirgin işlevsizlikler

Belirtiler, stres faktörü ortadan kalktıktan sonra altı aydan fazla uzun sürmemelidir. Ayrıca kişinin kültürüne göre orantısız olmamalı ve normal bir yas sürecini temsil etmemelidir. Bu bozukluk aynı zamanda başka bir ruhsal bozukluk (depresyon ya da kaygı gibi) kriterlerini karşılamamalıdır.

Uzmanlar, uyum bozukluğunun kişinin hayatını nasıl etkileyebileceğini aşağıdaki şekillerde belirtmektedir:

  • Depresif ruh hali: Kötü hissetme, ağlama isteği veya umutsuzluk duyguları baskındır.
  • Kaygı: Sinirlilik, endişelenme veya ayrılık kaygısı baskındır.
  • Anksiyete ve depresif ruh hali: Depresyon ve kaygı karışımı baskındır.
  • Davranış bozukluğu: Davranış değişiklikleri baskındır.
  • Karışık duygular ve davranış bozukluğu: Hem duygusal belirtiler (depresyon, kaygı) hem de davranış bozukluğu baskındır.
  • Belirsiz: Uyum bozukluğunun spesifik alt tiplerinden biri olarak sınıflandırılmayan uyumsuz tepkiler vardır.

Uyum bozukluğunu gösteren örneklerden bazıları şunlardır:

  • 6 yaşında bir çocuk yeni bir şehre taşınır ve yeni bir okula başlar. Saldırgan davranışlar sergilemeye başlar, bebek gibi konuşur ve karşı gelmeye başlar.
  • 10 yaşındaki bir çocuğun notları, ebeveynlerinin boşanmasıyla birlikte düşer. Çocuk çoğu zaman üzgün hisseder ve derslerine konsantre olamaz.
  • 18 yaşındaki bir öğrenci, üniversite yurduna yerleşir. Evden uzakta olma konusunda endişelidir ve arkadaş edinmekte zorlanır.
  • Adam işinden atılır. Bir süre yeni iş arama motivasyonundan yoksundur ve herhangi bir şey yapmakta zorlanır.
  • Kadının evi yangında kül olur. Sahip olduğu şeyleri kaybetmesiyle bocalamaya başlar ve yeni durumuna adapte olamaz. İyi bir iş performansı sergilemesini zorlaştıran çok fazla üzüntü ve kaygı yaşar.

Uyum Bozukluğu Nedenleri

Uyum bozuklukları, stresli durumlar ve deneyimlerden kaynaklanabilir. Bunlardan bazıları doğal afetler, iş değiştirme, yeni bir şehre taşınma ya da evlenme gibi tek seferlik olaylar olabilir. Bazense iş kurma veya üniversite için başka bir yerde yaşama ile ilişkili görülen stres gibi devam etmekte olan zorluklardan kaynaklanabilir.

Bazı bireylerin stresli koşullara neden daha kolay uyum sağladığı her zaman net değildir. Tüm aile ya da bir grup çocuk aynı stresli duruma maruz kalsa dahi bazılarında uyum bozukluğu görülürken bazılarında görülmeyebilir.

Hayatınızla ilgili stresli herhangi bir durum uyum bozukluğu geliştirme riskine neden olabilirken stresle başa çıkma şekli, uyum bozukluğu geliştirip geliştirmemede rol oynar. Aşağıdaki faktörler de uyumu etkileyebilir:

  • Geçmiş yaşam deneyimleri: Çocukluktaki önemli bir stres, uyum bozukluğu dahil olmak üzere ilerdeki yaşamınızda ruh sağlığı sorunları geliştirme riskinizi arttırabilir.
  • Diğer ruh sağlığı sorunları: Depresyon ve kaygı gibi ruh sağlığı sorunları, uyum bozukluğu riskinizin daha yüksek olmasına neden olabilir.
  • Zor yaşam koşulları: Hayatınızda günlük olarak daha fazla strese sahip olmanız, stresli bir değişikliği tolere edebilmenizi zorlaştırabilir.

Uyum Bozukluğu Teşhisi

teşhis
teşhis

Uyum bozukluklarını teşhis etmek için özel bir test kullanılmamaktadır. Bu bozukluk, doktor ya da ruh sağlığı uzmanı tarafından belirtilerin değerlendirildiği bir görüşme sırasında belirlenebilir.

Doktorunuz, belirtilerinizin altta yatan bir sağlık sorunundan kaynaklanıp kaynaklanmadığını anlamak için bazı testler yapabilir. Ortada fiziksel bir hastalık yoksa daha fazla değerlendirme için ruh sağlığı uzmanına yönlendirebilirsiniz.

Ruh sağlığı uzmanına gittiğinizde bilgilerinizin düzgün bir şekilde toplanabilmesi için bazı formlar ya da anketler doldurmanız gerekebilir. Bununla birlikte belirtileriniz ve yaşadığınız stresli olay hakkında da görüşme yapmanız gerekebilir.

Verdiğiniz bilgilere göre uyum bozukluğunuz olup olmadığını anlamak için DSM-5 kullanılacaktır.

Uyum Bozukluğu Tedavisi

Uyum bozukluğu olan pek çok kişi, tedavi ile rahatsızlıklarının hafiflediğini ve stresli bir olayı daha verimli ve yararlı bir şekilde geride bırakmaya yardımcı olduğunu söylemektedir. Tedavide genelde konuşma terapisi, ilaç tedavisi ya da her ikisi birden bulunur.

Konuşma terapisi

Konuşma terapisi uyum bozukluğu için tercih edilen başlıca tedavi yöntemlerindendir. Kullanılan terapi türü, terapistin uzmanlığına ve bireyin ihtiyaçlarına göre değişiklik gösterebilir. Konuşma terapisi genel olarak kişiye duygusal destek sağlayabilir, sağlıklı başa çıkma becerilerini desteklemeye yardımcı olabilir, stres yönetimi stratejilerini öğretebilir ve sağlıklı alışkanlıklar oluşturulmasına yardımcı olabilir.

Uyum bozukluğu olan birinin ebeveyni ya da partneriyseniz, terapiye siz de davet edilebilirsiniz. Aile terapisinde uyum bozukluğu yaşayan bireyi desteklemenin yolları öğretilebilir.

İlaç tedavisi

Uyum bozukluğuna eşlik eden depresyon ya da kaygı için ilaç kullanılabilir. Bu ilaçlar yalnızca kısa bir süreliğine gerekli olabilse de ilaçları bırakmadan ya da doz değiştirmeden önce doktorunuzla konuşmanız gerekir.

Uyum Bozukluğu ile Başa Çıkma

Stresli bir olay sonucu toparlanamadığınızı fark ederseniz, dayanıklılığınızı arttırmak ve daha iyi hissetmek için bazı adımlar atabilirsiniz. Aşağıda yer alan stratejiler, yaşadığınız uyum sorunlarıyla başa çıkmanıza yardımcı olabilir:

  • Boş zamanlarınızı değerlendirin. Boş zamanlarınızda eğlenceli şeyler yaparak stres seviyenizi azaltabilirsiniz. İyilik haliniz için faydalı olabilecek faaliyetleri belirleyin ve bunlara zaman ayırın.
  • Öz bakımınıza dikkat edin. Bol bol uyuyun, sağlıklı beslenin ve hareket edin.
  • Sağlıklı başa çıkma becerilerine yönelin. İster müzik dinleyerek stres atın isterseniz de sabah meditasyonundan keyif alın. Rahatlamanıza, gevşemenize ve ruh halinizi iyileştirmenize yardımcı olacak stratejiler bulun.
  • Sağlıksız başa çıkma becerilerini bırakın. Yarar sağlamaktan çok zarar veren başa çıkma becerilerini (çok yemek ya da alkol almak gibi) azaltmak için çaba gösterin. Bunlar uzun vadede yeni sorunlar yaratacaktır.
  • Sosyal destek arayın. Size iyi gelen arkadaşlarınız ve ailenizle zaman geçirin. Bu kişiler ister size dürüst tavsiyelerde bulunabilir ister yalnızca endişelerinizi paylaşabilirler. Ayrıca destek gruplarına katılarak sizinle benzer deneyimleri yaşayan insanlardan bir şeyler öğrenebilirsiniz.
  • Sorunları çözmeye çalışın. Strese girmenize neden olan bir ton faturanız ya da yapmak istemediğiniz bir telefon görüşmesi varsa bunlardan kaçınmayın. Sorunlarınızı hemen ele alın ve uzun vadede daha fazla yaşayabileceğiniz stresten kendinizi kurtarın.
  • Kendi başınıza daha iyi hissetmekte zorlanıyorsanız, daha iyi hissetmenize yardımcı olacak başka stratejiler öğrenmek adına bir ruh sağlığı uzmanına danışmayı unutmayın.

Özet Olarak

Çoğu insan hayatının bir noktasında uyum bozukluğu yaşar. Bu durum, zayıf olduğunuzu göstermez. Uyum bozukluğuyla mücadele ediyorsanız, daha iyisini yapmanız gerektiği hakkında kendinizi hırpalamayın. Bunun yerine kendinize bakma konusunda adımlar alın ve destek için profesyonel yardım almaktan çekinmeyin.

Kaynak: https://www.verywellmind.com/what-is-an-adjustment-disorder-4799768