Kudüs Enginarı (Helianthus tuberosus) olarak da bilinen yer elması; Amerika Birleşik Devletleri ve Meksika’nın doğusuna yayılmıştır ve enginar ve ayçiçeği içeren büyük Compositae ailesine aittir. Adına rağmen, Kudüs enginarının Kudüs’le ilgisi yoktur ve sadece bir çeşit enginar değildir. Yer elması bitkisi; bir ayçiçeği gibi görünür, ancak aynı zamanda çok sayıda yenilebilir yumrular verir ve görünüşte zencefile çok benzemektedir. Yumrular, patateslerden daha küçük, daha tatlı, daha keskindir ve daha besleyicidir. Kudüs enginarları bu bitkinin yenilebilir kısmı olan yumrular geliştirir. Bu bitki yenilebilir kısmı gelişen çiçek tomurcuğu olan enginar ile ilişkili değildir. En bilinen ismi elbette; “yer elması”dır.

Bir Kök Besin Olarak Yer Elması

Yer elması, yumuşak bir sebze olarak kullanılan yumru kökü için ılıman bölgede geniş çapta yetiştirilmektedir. Yumrular, 7.5 cm ile 10 cm arası uzunluğa ulaşabilirler ayrıca, 3-5 cm kalınlığındadırlar. Yumrular ve boğumlar olarak zencefil kökünü andıran, uzunlamasına ve düzensiz, narin, yuvarlak kümeler halinde gelişirler. Normalde soluk kahverenginden beyaza, kırmızıya ve mor renge çalabilirler, içi ise beyaz renktedir. Enginara benzeyen tatlı ve mayhoş tadı olan, yer elması hasatının en yoğun mevsimi Mart ve Mayıs ayları arasındadır. Mayhoş toprağımsı tadı ve faydalı besin içeriği nedeniyle, çeşitli gıda maddelerinde ve eski geleneksel ilaçlarda kullanılır.

Yer Elmasının Besin Değeri Yüksektir

Yer elması buruk ve toğrağımsı tadı dışında; besin maddeleri, vitaminler ve minerallerin iyi bir kaynağıdır. 150 gram yer elması tüketimi ile aşağıdaki besin içeriklerini alabilirsiniz:
5.1 mg Demir
0.3 mg Vitamin B1
0.21 mg Bakır
26.16 g Karbohidrat
117 mg Fosfor
644 mg Potasyum
1.95 mg B3 Vitamini
0.596 mg Vitamin B5
0.116 mg B6 Vitamini
45 mg Kolin
0.09 mg B2 Vitamini
6 mg C vitamini

Kolesterol Düzeylerini Kontrol Edebilir


Yer elmasında bulunan çözünebilir lifler; düşük yoğunluklu lipoprotein veya kötü kolesterol düzeylerini düşürerek kan kolesterol seviyesinin düşürmesine yardımcı olur. Bunun dışında lif, iltihaplanmanın ve kan basıncının düşürülmesi gibi diğer kalp sağlığı yararları için de faydalıdır. Ham yer elması 2.4 g liften oluşur ve bu değer günlük önerilen değerin % 6.32’sidir.

Kan Basıncını Kontrol Eder

Yer elması, kan basıncını düşürmede etkili; önemli miktarda potasyum ve az miktarda sodyumdan oluşur. Bir fincan çiğ yer elması yumrusu 644 mg potasyum ve sadece 6 miligram sodyum içeriyor. Benzer şekilde, yer elmasındaki lif içeriği, kan basıncının düşmesine yardımcı olan vücuttaki insülinin performansını artırmada destekleyici niteliktedir.

Bağışıklık Sistemini Güçlendirir

A vitamini, C vitamini ve E vitamini gibi antioksidan vitaminler, yer elmasında az miktarda da olsa bulunur. Tüm bu vitaminler, karotenler gibi flavonoid bileşiklerle birlikte kanser, viral öksürük, inflamasyon ve soğuk algınlığı nedeniyle vücut korumasını yerle bir eden serbest radikalleri ararlar ve vücut sisteminden dışarı atarlar. Bir fincan çiğ yer elması yumrusunda,
2 μg A vitamini, 6 mg C vitamini ve 0,28 mg E vitamini vardır.

Kas Fonksiyonunu Artırır

Yer elmasında yeterince bulunan demir, daha iyi kas sağlığı için vazgeçilmez bir unsurdur. Demir; kas dokusunda bulunur ve kasların kasılması için gerekli olan oksijen ihtiyacını karşılamaya yardımcı olur. Yeterli demir olmazsa kas zayıflamasına ve kas güçsüzlüğüne yol açan tonlama ve elastikiyetini kaybeder ve bu; anemi için en önemli göstergelerden biridir.

Sağlıklı bir Kalp-Damar Sistemi Desteğidir

Yer elması, sinirler ve kas arasında mesaj iletmek için kullanılan asetilkolin denilen nörotransmitter üretmek için gerekli olan Thiamine bakımından zengindir. Kalbimiz, bu önemli sinyallere dayanan ana kaslardan biridir. Uygun kardiyak fonksiyonu ve sağlıklı kalp atış ritmini korumak için, sinirler ve kaslar birbirlerine sinyal vermeye devam etmelidir. Bunun için de vücut enerjisini kullanabilmelidir.
Son yıllardaki araştırmalar, tiamin’in sağlıklı ventriküler fonksiyonunu koruduğu ve kalp yetmezliğine yardımcı olması nedeniyle kalp hastalığına karşı mücadelede yardımcı olduğunu göstermiştir.

Yaşlanmayı Önlemeye Yardımcı Olur

Bakır, serbest radikallerden hücre zarlarını korumak için; antioksidan süperoksit dismutaz varlığında çalışan ve yer elmasında bulunan güçlü bir antioksidandır. Serbest radikallere karşı savaşmaya yardımcı olan güçlü antioksidanlardan biridir. Bu unsurlar birçok organ sistemine saldırabilir ancak yaşlanma noktaları, kırışıklıklar, maküler dejenerasyon ve böbrek arızaları gibi yaşlanmaya etkileri özellikle önemlidir. Bu nedenle, daha uzun süre genç görünmek için yeterli miktarda Bakır gerekir. Ham yer elması, günlük önerilen değerin % 23.33’ü olan 0.21 mg bakırdan oluşur.

Diş Sağlığını Düzeltmeye Yardımcı Olur

Yer elması kemik ve diş sağlığı için önemli olan fosfordan oluşur. Fosfor, kalsiyum ve D vitamini ile birlikte diş minesini, çene kemik mineral yoğunluğunu destekleyerek diş sağlığının oluşumunda ve bakımında önemli bir rol oynamaktadır. Bunun dışında bu vitaminler ve mineraller diş çürümesinin iyileşmesine yardımcı olurlar.

Temelde çocuklar, dişlerin sert yapısını oluşturmak için fosfor ve kalsiyum bakımından zengin gıdalara ihtiyaç duyarlar. D vitamini vücudun kalsiyum dengesini kontrol etmek ve diş oluşumu sırasında emilimini artırmak için fosfor ile birlikte gereklidir. D vitamini ayrıca periodontal diş eti hastalığına bağlı dişeti iltihaplarını azaltmaya yardımcı olabilir.

Nasıl Tüketilir?

• Fırında pişmiş, püre haline getirilmiş, buğulanmış veya çorbalara, turşu ve soslara eklenebilen veya salatalarda çiğ yenilebilecek bir sebze olarak kullanılır.
• Taze salatalara rendeleyebilirsiniz ve diyet yapanlar için mükemmel bir atıştırmalıktır.
• Haşlanıp püre haline geldiğinde, patateslere biraz benzerler ve çoğu tarifte patates gibi kullanılabilirler ve lezzetli ve besleyici bir çorba için de kullanılabilirler.
• Yer elmasından patates kızartması benzeri lezzetli kızartmalar yapabilirsiniz.
• Turşusunu yapabilirsiniz.
• Yer elması patates gibi tavuk veya et ile kavrulabilir.
• Yumrular, alkol üretimi için de kullanılabilir.
• İnülin bakımından zengin yumrular, endüstriyel olarak fruktoz için önemli bir kaynaktır.
• Tatlandırıcı ve inulin bakımından zengin unlu ürünler üretmek için kullanılırlar.
• Fransa’da enginar, uzun yıllar şarap ve bira üretimi için kullanılmıştır.

Yer Elması Yerken Dikkat Edin

Yer elması, Kompozit ailesine tepki gösteren kişilerdee alerjik reaksiyonlara neden olabilir.
Ayrıca yer elmaları, artan safra akışı ile bozulan safra kesesinde safra taşı üretimine de neden olabilir.