Zatürre(Pnömoni), akciğerlerin bir enfeksiyonudur. Ciddi ve hayatı tehdit eden bir hastalık olabilir. Normalde bakteri, viral veya mantar enfeksiyonu ile başlar. Akciğerler iltihaplanır ve akciğerlerin içindeki küçük hava kesesi veya alveol, sıvı ile dolup taşar. Zatürre, genç ve sağlıklı insanlarda görülebilir fakat yaşlı yetişkinler, bebekler, diğer hastalıkları olanlarda ve bağışıklık sistemi zayıf olanlarda daha tehlikelidir. Sadece Amerika’da hastanede her yıl yaklaşık 1 milyon kişi pnömoni nedeniyle tedavi altına alınıyor ve yaklaşık 50.000 kişi bu hastalıktan ölüyor.
Zatürre’nin Nedenleri ve Risk Faktörleri
Bakteri ve virüs zatürrenin ana nedenidir. Pnömoniye neden olan mikroplar alveollere yerleşebilir ve kişinin nefes alması sonrasında çoğalabilir. Pnömoni bulaşıcı olabilir ve neden olan bakteri ve virüsler genellikle solunabilir. Öksürme ve hapşırma yoluyla geçebilir veya dokunarak paylaşılan nesnelere yayılabilirler. Vücut enfeksiyona saldırmak için beyaz kan hücreleri gönderir. İşte bu yüzden hava keseleri iltihaplanır. Bakteriler ve virüsler, akciğer keselerini sıvıyla ve pusuyla doldurarak pnömoniye neden olur.
En çok risk altındaki kişiler aşağıdakilerdir:
• 5 yaşın altında veya 65 yaş üzerindeki kişiler
• Duman tütününe maruz kalan ya da büyük miktarda alkol tüketenler
• Kistik fibroz, kronik obstrüktif akciğer bozukluğu (KOAH) veya astım olanlar
• Böbrekleri, kalbi veya karaciğeri etkileyen hastalıklar (örneğin AIDS, HIV veya kansere bağlı olarak zayıflamış veya zayıflamış bir bağışıklık sistemine sahip olmak)
• Gastroözofageal reflü hastalığı (GERD) için ilaçlar kullananlar
• Son zamanlarda bir soğuk algınlığı veya grip enfeksiyonu atlatanlar
• Yetersiz Beslenme
• Kısa bir süre önce yoğun bakımda yatanlar
• Belirli kimyasallara veya kirleticilere maruz kalanlar
Bazı gruplar, Yerli Alaska veya belirli Yerli Amerikan etnik kökenleri de dahil olmak üzere pnömoniye diğerlerin topluluklardan daha eğilimlidir.
Zatürre Çeşitleri
Bakteriyel zatürre: En yaygın neden Streptococcus pneumoniae bakterisidir, ancak birçok farklı bakteri zatürreye neden olabilir.
Viral zatürre: Bu, solunumla bulaşan sinsityal virüsü (RSV) ve influenza tip A ve B’den (grip olarak bilinir) kaynaklanabilir.
Aspirasyon zatürresi: Bir kişi, akciğerlere yiyecek veya sıvı parçacığı soluduğunda olabilir. Bu tip bulaşıcı değildir.
Fungal zatürre: Bu, Coccidioides mantarının neden olduğu bir durumdan kaynaklanabilir.
Hastane kökenli zatürre: Bu durum, diğer koşullar için tedavi edilen hastalarda, örneğin solunum cihazına bağlı hastalarda ortaya çıkabilir.
Ayrıca zatürre sebebi ne olursa olsun, belirtiler ve yaşananlar benzer olacaktır.
Zatürre Belirtileri
Pnömoninin ilk belirtileri genellikle soğuk algınlığı veya gribe benzemektedir. Kişi daha sonra yüksek ateş, titreme ve balgam ile öksürük geliştirir. Sık karşılaşılan belirtiler şunlardır:
• Öksürük
• Yeşil balgamlı ve akciğerlerden gelen öksürük
• Ateş
• Hızlı nefes alma ve nefes darlığı
• Titreme
• Plörektik ağrı olarak bilinen derin bir nefes alırken genellikle kötüleşen göğüs ağrısı
• Hızlı kalp atışı
• Yorgunluk ve zayıflık
• Mide bulantısı ve kusma
• İshal
• Terlemek
• Baş ağrısı
• Kas ağrısı
• Karışıklık (özellikle yaşlı erişkinlerde)
• Az oksijenlenmiş kandan dolayı soluk ya da morarmış ten rengi
Belirtiler, diğer temel koşullara ve pnömoni türüne bağlı olarak değişebilir.
Zatürre(Pnömoni)Tedavisi
Tedavi pnömonide türüne ve ciddiyetine bağlıdır. Bakteri türünde pnömoni genellikle antibiyotik ile tedavi edilir. Viral pnömoni türleri genellikle dinlenme ve bol miktarda sıvı ile tedavi edilir. Gripte antiviral ilaçlar kullanılabilir. Fungal(mantar) türdeki pnömoni genellikle antifungal ilaçlarla tedavi edilir. Doktorlar, pnömoni semptomlarının tedavisinde kullanılan reçeteli tıbbı ilaçları sıklıkla tavsiye ederler. Bunlara ateş düşürme, ağrıları azaltma ve öksürükleri azaltma tedavileri dahildir. Buna ek olarak, dinlenmek ve bol sıvı içmek çok önemlidir. Yeterince su içilmesi, kalın balgam ve mukusu inceltmeye yardımcı olur ve öksürmeyi kolaylaştırır. Belirtiler çok kötü ise veya bir kişide zayıflamış bir bağışıklık sistemi veya ciddi bir başka hastalık varsa, zatürre için hastaneye kaldırılması gerekebilir. Hastanede hastalar genellikle damar içi antibiyotikler ile tedavi edilir. Ek oksijen tedariki gerekebilir.
Zatürre İçin Alınabilecek Önlemler
Zatürreyi önlemek ve neden olan bakterilere karşı savunmaya geçmek için gerekli olan iki tür aşı vardır. Bu aşı türleri çok çeşitli pnömokok enfeksiyonlarını kapsar ve sağlık durumlarına bağlı olarak hem çocuklar hem de yetişkinler için tavsiye edilir.
Pnömokok Aşısı – Prevenar (PCV13): normalde bir bebeğin rutin bağışıklıklarının bir parçası olarak aşı rutinine dahil edilir. 2 yaşın altındaki çocuklar, 65 yaş üstü yetişkinler ve 2 ila 64 yaş arasındaki bazı tıbbi koşullara sahip insanlara önerilir.
Pnömokok Aşısı – Pneumovax (PPSV23): Pnömokok enfeksiyonu gelişme riski yüksek çocuklar ve yetişkinler için önerilir. Ayrıca, diyabetli kişiler, kronik kalp, akciğer veya böbrek hastalığı olanlar, aşırı alkol tüketen veya sigara içenler, dalak sorunu olanlar ve 65 yaş ve üstü yetişkinler için uygundur.
Aşı büyük yetişkinleri zatürreden tamamen koruyamayabilir, fakat kan ve beyin enfeksiyonlarının neden olduğu pnömoni ve diğer enfeksiyon riskini önemli ölçüde azaltabilir.
Hekimler aşının yanında kişilere; düzenli el yıkama, öksürürken veya hapşırırken ağzı ve burnu kapatmak, sigarayı bırakmak, sağlıklı beslenme, haftanın 5 günü egzersiz yapmak, öksüren kişilerden uzak durma gibi alışkanlık kazanmalarını önerirler. Çoğu kişi 1 ila 3 hafta içinde zatürreden kurtulur. Şiddetli belirtilerle risk altında olanlar aşılarını devam ettirebilirler.
