Kendiniz hakkında düşündükleriniz başarınızı ya da başarısızlığınızı etkileyebilir mi? Araştırmalara göre inançlarınız, istediğiniz şey ve onu başarıp başaramayacağınız üzerinde büyük bir etkiye sahip. Zihniyetinizin, başarılarınız üzerinde önemli bir rolü var. Peki, zihniyet tam olarak nedir?

Zihniyet Nedir?

Zihniyet, dünyayı ve kendinizi nasıl algıladığınıza dair sahip olduğunuz inançlardır. Zihniyet, farklı durumlar karşısında nasıl düşündüğünüzü, hissettiğinizi ve davrandığınızı etkiler.

Temelde iki zihniyet türü var: Sabit ve gelişim zihniyeti. Sabit zihniyete sahipseniz, becerilerinizin sabit olduğunu ve bu nedenle değişemeyeceğini düşünürsünüz. Aynı zamanda becerilerinizin ve zekanızın başarıya götürmeye yeteceğini ve çaba göstermenin gerekli olmadığını düşünürsünüz.

Diğer yandan gelişim zihniyetinde ise becerilerinizin zamanla çaba ve istikrarla gelişebileceğine inanırsınız. Bu zihniyete sahip kişiler herkesin çalışarak Einstein ya da Mozart olabileceğine inanmak zorunda değildir. Bununla birlikte herkesin üzerinde çalıştıkları sürece daha zeki ve daha becerikli hale gelebileceğine inanırlar.

Sabit zihniyet ve gelişim zihniyetine dair bazı örneklere aşağıda göz atabilirsiniz.

Sabit Zihniyet Gelişim Zihniyeti
Bu işte ya iyiyim ya da kötü. İstediğim her şeyi yapmayı öğrenebilirim.
Ben buyum. Bunu değiştiremem. Bu işte sürekli gelişiyorum.
Çok çalışman gerekiyorsa bu işte becerin yok demektir. Kendini zorladıkça daha zeki hale gelirsin.
Denemezsem başarısız olmam. Yalnızca denemeyi bırakırsam başarısız olurum.
Bu iş tamamen benim alanımın dışında. Bu iş zorlayıcı gibi gözüküyor. O halde başvurayım.

 

Zihniyet Nasıl Oluşur?

Peki, zihniyet en başta nasıl oluşur? Araştırmalara göre zihniyetin iki ana kaynağı var: takdir etme ve etiketleme. Bunların ikisi de erken çocuklukta meydana gelir.

Bu konuda yapılan bir araştırmada çocukların takdir edilme türüne göre farklı şekillerde davrandıkları görüldü. Araştırmada kişisel olarak takdir edilme ya da “akıllı” olarak nitelendirilmenin, sabit zihniyeti desteklediği keşfedildi. Bu şekilde çocuğa bir yeteneğe sahip olduğu ya da olmadığı ve bu konuda yapabileceği hiçbir şeyin olmadığı mesaj verilir.

Sürecin takdir edilmesinde ise kişinin bir görevi başarmak için harcadığı çaba vurgulanır. Burada kişinin başarısının, her ikisini de zaman içerisinde kontrol edebileceği ve geliştirebileceği çaba ve stratejiden kaynaklandığı vurgulanır.

Bu durumu gösteren örneklere bir bakalım. Çocuğunuz matematik sınavından iyi bir not alırsa ona “Matematikte iyisin, sınavdan 100 aldın” derseniz, onu kişisel olarak takdir etmiş olursunuz. Diğer yandan, “Matematik sınavına güzel çalışmışsın. Konuyu birkaç kez okudun, zor soruları öğretmenine sordun ve sonrasında kendin denedin. Bunu yapman işe yaradı!” derseniz, süreci takdir etmiş olursunuz.

Yetişkinler, elde edilen sonucu değil süreci överek çocuklarının gelişim zihniyetine sahip olması için gerekli adımları atabilir. Bu sayede çocuklar, çabalarının ve çalışmalarının gelecekte değişime, öğrenmeye ve gelişime yol açabileceğini öğrenebilirler.

Zihniyetin Etkisi

Zihniyetiniz, hayattaki zorluklarla nasıl başa çıkacağınız üzerinde büyük bir öneme sahiptir. Çocuk gelişim zihniyetine sahip olursa öğrenmeye aç olur ve sıkı çalışma ile yeni şeyler keşfetme arzusuna sahip olur. Bu da genelde akademik başarıyla dönüşür.

Gelişim zihniyetine sahip yetişkinlerin, aksilikler karşısında sabırlı olma olasılıkları daha yüksektir. Bu kişiler pes etmek yerine bunu öğrenmek ve gelişmek için bir fırsat olarak görür. Sabit zihniyete sahip olanlar ise zorlu koşullar karşısında pes etmeye daha yatkındır.

Sabit zihniyete sahip olanlar, değerlerini yalnızca diğer insanlara değil, kendilerine de kanıtlamak için sürekli onay arayışındadır. Okul, iş ya da ilişkilerde kendini kanıtlama hedefine sahip insanlar sabit zihniyetlidir. Her durumda zekalarının, kişiliklerinin ya da karakterlerinin onaylanmasını isterler. Kendilerine sürekli şu soruları sorarlar:

  • Başarılı mı yoksa başarısız mı olacağım?
  • Zeki mi yoksa aptal mı görüneceğim?
  • Kabul mü edileceğim yoksa red mi edileceğim?
  • Kazanan mı yoksa kaybeden gibi mi hissedeceğim?

Benim Zihniyetim Hangisi?

Sabit mi yoksa gelişim zihniyetine mi sahipsiniz? Bunu öğrenmek için aşağıdaki ifadelerden hangisine en çok hak verdiğinizi düşünün:

  1. Belli bir zekayla doğdunuz ve bunu değiştiremezsiniz.
  2. Kim olursanız olun, temel becerilerinizi ve kişiliğinizi geliştirmek için yapabileceğiniz fazla bir şey yok.
  3. Olduğunuz kişiyi değiştirebilirsiniz.
  4. Yeni şeyler öğrenebilir ve zekanızı geliştirebilirsiniz.
  5. İnsanların becerisi ya vardır ya yoktur. Müzik, yazma ya da spor gibi alanlarda beceriye sonradan sahip olamazsınız.
  6. Öğrenme, sıkı çalışma ve pratik yapmak, yeni beceriler geliştirmenin yollarıdır.

En çok 1,2 ve 5. ifadeye katılıyorsanız, muhtemelen sabit zihniyete sahipsiniz. En çok 3,4 ve 6. ifadelere katılıyorsanız, muhtemelen gelişim zihniyetine sahipsiniz.

Zihniyet Nasıl Değiştirilir?

Sabit zihniyete sahip kişiler bunun değişebileceğini düşünmeseler de aşağıdaki yollar sayesinde zihniyetinizi değiştirebilirsiniz:

  • Yolculuğa odaklanın. Gelişim zihniyeti inşa ederken yolculuğa odaklanmanız önemlidir. Yalnızca sonuca odaklanırsanız, yol boyunca öğrenebileceğiniz şeyleri kaçırırsınız.
  • “Henüz” demeyi hayatınıza katın. Bir görevle uğraşıyorsanız, kendinize bunda “henüz” uzmanlaşmadığınızı söyleyin. Bu sözcüğü hayatınıza kattığınızda ne tür zorluk yaşarsanız yaşayın, bunun üstesinden gelebilirsiniz.
  • Düşüncelerinize ve sözcüklerinize dikkat edin. Olumsuz düşünceleri daha olumlu olanlarla değiştirmeniz, gelişim zihniyeti inşa etmenize yardımcı olacaktır.
  • Kendinize zorluklar yaratın. Hata yapmak, öğrenmenin en iyi yoludur. Bu nedenle zorluklardan kaçmak yerine onları kucaklayın.