Son yıllarda sıklıkla duyduğumuz bir terim, Glisemik indeks. Kilo veremeyişimizin ardında hep bu sindi ad yatıyor diyorlar. Peki nedir bu? Aslında en basit tanımıyla bir karbonhidratın kan şekerini yükseltme özelliğidir.
Glisemik İndeks nedir?
İlk olarak Amerikalı Dr. David J. Jenkins ve meslektaşlarının yaptıkları araştırmalarla 80’li yılların başında ortaya çıkan glisemik indeks kavramı, diyabet hastalarına hangi karbonhidratların iyi geleceğini öğrenmek amacıyla yapılan araştırmalar beslenme etiğine yepyeni bir bakış açısı kazandırmıştır.
Bilindiği üzere vücudumuzun yakıtları karbonhidratlar, karbon, hidrojen ve oksijen moleküllerinden oluşmakta ve yapı olarak basit (örneğin şeker) ve kompleks karbonhidratlar (patates gibi) olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Glisemik İndeks neden önemli?
İki karbonhidratın da vücuda etkileri incelendiğinde görülen ilk etken, kan şekerini yükseltme hızlarının birbirinden farklı olmasıdır. Basit karbonhidratlar kan şekerini hızla yükseltirken, daha zor sindirilen kompleks karbonhidratlar kan şekerini daha yavaş bir hızla yükseltmektedir. Glisemik indeks yükü işte bu yüzden çok önemli bir kavram haline gelmiştir.
Vücuda besin girdiğinde pankreastan salgılanan insülin hormonunun ana görevleri; besini enerjiye çevirmek ve ihtiyaç fazlası besinleri, glisemik indeks yükü fazla besinleri, vücutta daha sonra kullanılması amacıyla karaciğere ve diğer organlara taşımak, depolamaktır.
Glisemik indeks yükü fazla besinler tüketilirse ne olur?
Glisemik indeks yükünün bu noktada vücutta nasıl bir etki oluşturabileceğini kavrıyoruz: Glisemik indeks yükü fazla besinler tüketildiğinde, yükselen ani kan şekerine karşılık yükselen insülin miktarı, kan şekerini hızlıca düşürür. Kan şekerinin vücutta depolanması yağlanmaya neden olur. Zavallı pankreas da kan şekerinin ani yükselişlerini dengelemek amacıyla epey yorulur ve beraberinde birçok rahatsızlık -diyabet, hipertansiyon, damar sertliği gibi- görülür. Kan şekerindeki bu ani dalgalanmalar sizi daha çok karbonhidrat tüketmeye yönelten bir istek oluşturur ve yedikçe yediren bir döngünün içerisine çekilmeye başlarsınız.
Glisemik indeks yükü düşük kompleks karbonhidratlar ise kan şekerini yavaş ve daha az yükselttiği için tokluk hissiniz daha uzun sürer.
Glisemik indeks sınıflandırması nedir?
Kilo vermek daha sağlıklı olmak, diyabetten, kalp-damar rahatsızlıklarından korunmak isteyenlerin kesinlikle glisemik indeks yükü sınıflandırma hakkında bilgi sahibi olup, beslenmesini buna göre düzenlemesi glisemik indeks yükü fazla olan besinleri sınırlı tüketmesi gerekmektir.
Glikozun glisemik indeks yükü 100 olarak kabul edilmektedir. Referans noktası olarak alınan bu değer ile diğer gıdalar düşük, orta ve yüksek glisemik indeks yüküne sahip olmaları ile derecelendirilmiştir.
O zaman hızlıca işe koyulmak için hangi besinlerde ne kadar glisemik indeks yükü varmış öğrenelim:
Besinlere göz atmadan önce bilmeniz gereken derecelendirme:
0-55 Düşük glisemik indeksli gıdalar
56-69 Orta glisemik indeksli gıdalar
70-100 Yüksek glisemik indeksli gıdalar
SEBZELER |
|
GLİSEMİK İNDEKS(Gİ) |
|
Kereviz |
35 |
Yer elması |
50 |
Bal kabağı |
64 |
Bezelye(taze) |
35 |
Bezelye(konserve) |
45 |
Brokoli |
15 |
Enginar |
20 |
Lahana |
15 |
Kabak |
15 |
Taze fasulye |
30 |
Turp |
15 |
Ispanak |
15 |
Salatalık |
15 |
Patlıcan |
20 |
Soğan |
15 |
Sarımsak |
15 |
Kıvırcık salata |
10 |
Mantar |
15 |
Taze biber |
10 |
Şili biber |
15 |
Şalgam |
45 |
Şalgam(pişmiş) |
85 |
Mısır |
55 |
Tatlı mısır |
65 |
Pırasa |
15 |
Havuç |
70 |
Havuç(pişmiş) |
85 |
Patates (fırında pişmiş) |
95 |
Patates(haşlanmış) |
82 |
Patates(püre) |
87 |
Patates(kızartma) |
98 |
Patates unu(nişasta) |
95 |
Tatlı patates |
65 |
Kumpir |
85 |
Domates |
15 |
Domates(kuru) |
35 |
Domates sosu |
45 |
Salça |
35 |
Tatlı su kabağı |
75 |
Pancar |
30 |
Rezene |
15 |
Turşu |
15 |
Lahana turşusu |
15 |
Maydanoz, fesleğen, keklikotu |
5 |
Kuşkonmaz |
15 |
Dereotu |
15 |
Kuzukulağı |
15 |
Brüksel lahanası |
15 |
Karnabahar |
15 |
Zencefil |
15 |
MEYVELER |
|
BESİN |
GLİSEMİK İNDEKS(Gİ) |
Elma(yeşil-kırmızı) |
38-54 |
Armut(ham-olgun) |
39-53 |
Ayva |
35 |
Muz(ham) |
54 |
Muz(olgun) |
62 |
Kayısı(olgun) |
57 |
Kayısı(kuru) |
44 |
Erik(olgun) |
55 |
Erik(kuru) |
40 |
Mango |
55 |
Portakal |
45 |
Malta eriği |
55 |
Şeftali |
43 |
Üzüm |
59 |
Üzüm(kuru) |
64 |
Kiraz |
25 |
Kivi(olgun) |
52 |
Böğürtlen |
25 |
Yaban mersini |
25 |
Çilek |
40 |
Greyfurt |
36 |
Ananas |
66 |
Kavun(olgun) |
65 |
Karpuz |
76 |
Hindistan cevizi |
45 |
Hindistan cevizi sütü |
40 |
Limon |
20 |
Avokado |
10 |
Hurma |
39 |
İncir |
35 |
İncir(kuru) |
40 |
Nar |
35 |
Vişne |
20 |
Mandalina |
30 |
Zeytin |
15 |
TAHILLAR VE BAKLİYATLAR |
|
BESİN |
GLİSEMİK İNDEKS(Gİ) |
Yulaf ezmesi, yulaf lapası |
60 |
Kepek (yulaf, buğday…) |
15 |
Mısır gevreği |
93 |
Beyaz un |
85 |
İrmik |
50 |
Pirinç unu |
95 |
Patates unu |
90 |
Mısır unu |
70 |
Çavdar unu |
45 |
Soya unu |
25 |
Mısır nişastası |
85 |
Şehriye |
46 |
Erişte |
35 |
Bulgur |
48 |
Baget ekmek |
81 |
Çavdar ekmeği |
45 |
Glutensiz beyaz ekmek |
90 |
Tam buğday ekmeği |
50 |
Beyaz sandviç ekmeği |
85 |
Beyaz somun ekmek |
70 |
Kızarmış ekmek |
45 |
Yulaf ekmeği |
65 |
Hamburger ekmeği |
61 |
Kahvaltı gevreği |
30 |
Makarna |
50 |
Bisküvi |
70 |
Yulaflı kurabiye |
55 |
Kuru fasulye |
34 |
Kuru Barbunya |
38 |
Nohut |
41 |
27 |
|
Sarı mercimek |
31 |
Yeşil mercimek |
25 |
Kırmızı mercimek |
26 |
Kahverengi mercimek |
30 |
Soya |
23 |
Pilavlık pirinç |
87 |
Pirinç |
70 |
Kırmızı pirinç |
55 |
Kahverengi pirinç |
50 |
Kinoa |
35 |
Börülce |
42 |
Kuru iç bakla |
80 |
Nohut ve fasulye konservesi |
35 |
Arpa |
25 |