Sarılık özellikle prematüre bebeklerde görülür, erkek çocuklar çoğunlukla kızlardan daha sık sarılık olurlar. Genellikle bebeğin yaşamının ilk haftasında görülür.
Tam dönem doğan sağlıklı bir bebekteki sarılık, nadiren alarma geçmek için bir neden oluşturur. Yeni doğanlardaki fizyolojik sarılık fazla tehlike oluşturmadan, gözlemle belirli bir süre içerisinde geçer.
Nadir vakalarda, tedavi edilmemiş bebek sarılığı beynin zarar görmesine ve hatta ölüme yol açabilir.
Nedenleri
Bebeğin sarılığı, aşırı bilirubinden kaynaklanır. Bilirubin, kırmızı kan hücreleri bozulduğunda üretilen atık bir üründür. Normalde karaciğerde parçalanır ve dışkıyla vücuttan atılır.
Bir bebek doğmadan önce, farklı bir hemoglobin formuna sahiptir. Doğduklarında, çok hızlı bir şekilde eski hemoglobinleri parçalarlar. Bu aşamada normalden daha yüksek seviyelerde bilirubin üretirler; karaciğer tarafından kan dolaşımından filtrelenir ve atılım için bağırsağa gönderilmesi gerekir. Ancak az gelişmiş bir karaciğer bilirubini ürettiği kadar hızlı filtreleyemez ve bu da hiperbilirubinemi (bilirubin fazlalığı) ile sonuçlanır.
Sarılık sıklıkla anne sütünden bebeğe geçer. Emzirilen iki yenidoğanda iki ayrı biçimde sarılık oluşabilir:
Emzirme Sarılığı – Yaşamın ilk haftasında, bebek iyi beslenmezse veya anne sütü içeri girmek için yavaşsa oluşur.
Anne sütü sarılığı – Bu, anne sütündeki maddelerin bilirubinin parçalanma sürecini nasıl etkilediğine bağlıdır. Doğumdan 7 gün sonra oluşur, 2-3 hafta zirveye çıkar.
Bazı ağır bebek sarılık vakaları altta yatan bir bozuklukla bağlantılıdır; bunlar şunlardır:
• Karaciğer hastalığı
• Orak hücre anemisi
• Kafa derisinin alt kısmında kanama; sepsis (sefalohematoma) – zor bir doğum nedeniyle bir kan enfeksiyonu
• Bebeğin alyuvarlarındaki bir anormallik
• Bloke edilmiş safra kanalı veya bağırsak
• Kan uyuşmazlığı – anne ve bebeğin kan türleri farklı olduğunda, annenin antikorları bebeğin alyuvarlarına saldırır
• Daha yüksek sayıda kırmızı kan hücresi – küçük bebeklerde ve ikizlerde daha sık görülür
• Enzim eksikliği
• Bakteriyel veya viral enfeksiyonlar
• Hipotiroidizm – düşük tiroid bezi
• hepatit – karaciğerin iltihabı
• Hipoksi – düşük oksijen seviyeleri
• Sifiliz ve kızamıkçık gibi bazı enfeksiyonlar
Bebek Sarılıkları İçin Ortak Risk Faktörleri Şunlardır:
Prematüre Doğum: Prematüre bebeklerin ciddi gelişmemiş karaciğer ve az miktarda bağırsak hareketi vardır, bu da yavaş bir filtreleme ve nadir olarak bilirubin atımı anlamına gelir.
Anne Sütü ile Beslenme: Anne sütünden yeterli miktarda besin veya kalori alamayan veya susuz kalan bebeklerde sarılık gelişme olasılığı daha yüksektir.
Kan Uyuşmazlığı: Bir anne ve bebek farklı kan türlerine sahip olduğunda, annenin antikorları plasentaya geçer ve fetüsün alyuvarlarına saldırarak parçalanmaları hızlanır.
Doğum Sırasında Morarma: Bu olay kırmızı kan hücrelerini daha hızlı bozarak, bilirubin düzeylerini yükseltebilir.
BEBEKLERDE SARILIK BELİRTİLERİ
Bebeklerde sarılığın en yaygın bulgusu; gözlerin beyazlarının ve cildin sararmasıdır. Bu tipik olarak baştan başlar ve göğüs, karın, kollar ve bacaklara yayılır.
Ayrıca diğer belirtiler;
• Uyuşukluk
• Soluk dışkı – emzirilen bebeklerde yeşilimsi sarı dışkı, yedirilmiş bebeklerde yeşilimsi hardal rengi olmalıdır.
• Zayıf emme veya beslenme
• Koyu renkli idrar – bir yenidoğan idrarının renksiz olması gerekir.
Şiddetli Sarılık Belirtileri İse;
• Sarı karın veya bacaklar
• Uyuşmalar
• Ağırlık kazanamama
• Zayıf beslenme
• Sinirlilik
Bebeklerde Sarılık Nasıl Teşhis Edilir?
Doktorlar, doğum sonrası bebeklerin hastaneden taburcu edilmeden önce sarılık için test edilmesini ve doğumdan 3-5 gün sonra, bilirubin düzeylerinin en yüksek olduğu durumlarda da test edilmesini önerir.
Doktorlar muhtemelen sadece görünüme dayalı sarılık teşhis edecektir. Bununla birlikte, sarılık şiddeti kandaki bilirubin seviyelerini ölçerek belirlenecektir. Bilirubin seviyeleri, bir serum bilirubin, kan testi veya belli bir ışığın cildin ne kadarının parladığını ölçen bir transkutanöz bilirubinometre cihazı ile kontrol edilebilir.
Bebeğin sarılığı 2 haftadan uzun süre devam ederse, doktorlar altında yatan bozuklukları kontrol etmek için daha fazla kan tahlili ve idrar testi yapabilirler. Bununla birlikte, iyi beslenen ve uygun şekilde kilo alan, anne sütü ile beslenen bebeklerde iyileşme görülebilir.
Bebeklerde Sarılık Tedavi Yöntemleri
Tipik olarak, bebeklerdeki hafif sarılığın tedavisi gereksizdir, çünkü 2 hafta içinde tek başına ortadan kalkma eğilimi gösterir. Bebeğin şiddetli sarılığı varsa, kan dolaşımındaki düşük bilirubin düzeylerine tedavi için hastaneye yatırılmaları gerekebilir. Bazı daha az şiddetli vakalarda, tedavi evde yapılabilir.
Şiddetli sarılık için bazı tedavi seçenekleri şunları içerir:
Fototerapi: Işık ışınlarıyla tedavi. Bebek, morötesi ışınları filtrelemek için, plastik bir kalkan korumasıyla, özel bir ışık altına koyulur. Işık, atılabilmesi için bilirubin moleküllerinin yapısına etki eder.
Kan Değişimi: Bebeğin kanları ard arda alınır ve sonra verici kanla değiştirilir. Bu prosedür yalnızca fototerapinin çalışmaması durumunda uygulanacaktır.
İntravenöz immünoglobülin (IVIg): Kan uyuşmazlığı durumunda, bebeğe immünoglobülin transfüzyonu yapılabilir; bu, kandaki bir proteindir ve annenin, bebeğin kırmızı kan hücrelerine saldıran antikor seviyelerini düşürür.
Bebeklerde Sarılığın Komplikasyonları
Akut bilirubin ensefalopati: Beyindeki bir bilirubin birikiminin neden olduğu bir durum (bilirubin, beyin hücreleri için toksiktir). Sarılığa maruz kalmış bir bebekte akut bilirubin ensefalopati bulguları; ateş, halsizlik, yüksek perdeli ağlama ve yetersiz beslenme içerir. Acele tedavi, daha fazla hasarı önleyebilir.
Nükleer Sarılık: Akut bilirubin ensefalopati kalıcı beyin hasarına neden oluyorsa, ölümle sonuçlanabilecek bir sendromdur.
Diğer ciddi ancak nadir görülen komplikasyonlar arasında sağırlık ve serebral felç bulunmaktadır.
Bebek Sarılığını Önleme
Yeni doğan bir bebeğin sarılık olma şansını azaltmanın en iyi yolu, iyi beslenmelerini sağlamaktır. Hayatın ilk haftasında anne sütü ile beslenen bebeklerin günde 8-12 kez beslenmesi gerekirken, mama ile beslenen bebekler ise 2-3 saatte bir 25-50 mg mama ile beslenmelidir.
