UV ışığına çok fazla maruz kalmak, vücudun bağışıklık sistemine zarar verebilir ve güneş yanığına neden olabilir. Bazı öz yağlar, güneş yanığı semptomlarını azaltan ve iyileşmeyi destekleyen bileşikler içerir. Öz yağlarda bulunan birçok aktif bileşen, birden fazla pozitif veya koruyucu etkiye sahiptir. Ancak çoğu öz yağ birden fazla aktif bileşen içerdiğinden, potansiyel olarak sağlık faydaları sağlar.
Bugüne kadar, öz yağ kullanımı ve güneş yanığını iyileştirme arasındaki ilişkiyi araştıran, hiçbir büyük ölçekli insan çalışması yapılmamıştır. Bununla birlikte, daha küçük ölçekli çalışmalar umut verici sonuçlar vermiştir.
2017 yılında yapılan bir çalışmada, benzer şekilde kapsamlı yanık geçmişi olan ve yanık tedavisi gören iki genç kıza bakılmış, ancak kızlardan birine öz yağ karışımı verilmiştir. Yağ tedavisi gören kız, iki enfeksiyon geliştiren diğer kıza ve hastane kaynaklı dört enfeksiyona kıyasla sadece bir hastane kaynaklı enfeksiyon geliştirmiştir.
Ayrıca, yağ tedavisi gören kız yoğun bakım ünitesinde 1 günden daha az ve hastanede diğer kızdan toplam 4 gün daha az kalmıştır. Bu küçük bir çalışmadır ve daha kapsamlı çalışmalara ihtiyaç vardır, ancak bu sonuç, yanıkların tedavisinde öz yağ kullanımı için bazı kanıtlar sağlamıştır.
Güneş yanığına iyi gelen öz yağlar
Güneş yanığı için öz yağların faydalarını araştıran az sayıda çalışmadan çoğu, öz yağların güneş yanıklarından sonra mümkün olan en kısa sürede kullanılması gerektiği sonucuna varmıştır.
Ayrıca yine çoğu çalışma, öz yağların, cildin çok ince olduğu bölgelere veya cinsel organlar, göz kapakları, ağız ve göğüsler gibi organlara yakın yerlere uygulanmaması gerektiği yönündeki önerileri de desteklemektedir.
E vitamini öz yağı
Bazı çalışmalar E vitamininin güneş yanığı riskini azaltabileceğini ileri sürmektedir ve aşağıdaki gibi yararları bulunmaktadır:
• Antioksidan gibi davranır.
• UV ışınlarını emer.
• Cildin en dış tabakasını kalınlaştırmaya yardım eder.
E vitamini öz yağının, cildin nem tutma ve iltihaplanmayı azaltma kabiliyetini geliştirmeye yardımcı olduğu da gösterilmiştir. E vitamini öz yağı kullanımı ile ilgili bilinen tek yan etki hafif cilt tahrişidir. Ayrıca kullanmadan önce her zaman öz yağları seyreltin.
C vitamini öz yağı
C vitamini veya askorbik asit, güneş yanığı semptomlarını iyileştirmeye ve iyileşme süresini azaltmaya yardımcı olabilecek çeşitli faydalara sahiptir. Askorbik asitin sağlık yararları aşağıdaki gibidir:
• UVA ve UVB ışınlarına karşı koruma sağlar.
• Enflamatuvar cilt sorunlarını ve semptomlarını iyileştirir.
• Kolajen üretimini geliştirir, kolajen cilde esneklik veren bir bileşiktir.
• Cildin UV ışınlarına karşı doğal korumasını iyileştirmek için pigmentasyon problemlerinin düzelmesine yardım eder.
Topikal olarak kullanılan C vitamini öz yağı ile ilişkili bilinen tek komplikasyon, cilt kızarıklığı ve sıcaklıktır.
Nane öz yağı
Nane (Mentha piperita), sağlık yararları çok iyi bilinen birkaç aktif bileşen içermesine rağmen, bunlardan en güçlüsü mentoldür. Mentolün sağlık yararları arasında şunlar bulunmaktadır:
• Antienflamatuvardır.
• Antibakteriyeldir.
• Antifungaldır.
• Antiseptiktir.
• Vazokonstriktör görevi görür. (iltihaplı kan damarlarını daraltma işlevi)
Kaliteli nane öz yağı, en az % 44 oranında serbest mentol içermelidir. Mentol ile ilişkili bilinen tek yan etki hafif cilt tahrişi ve kızarıklıktır.
Lavanta öz yağı
Lavanta bitkisinden elde edilen özütler (Lavandula officinalis), cildin yenilenmesini sağlayan ve bağışıklık fonksiyonunu artırdığı bilinen en az 7 aktif madde içerir. Lavanta öz yağının, ayrıca aşağıdaki özelliklere sahip olduğu bilinmektedir:
• Antibakteriyel
• Antienflamatuvar
• Antifungal
Bu da enfeksiyon riskini azaltarak ağrı, kızarıklık ve şişlik belirtilerini azaltmaya yardımcı olur. Lavanta, çok genç veya tüylü erkeklerde göğüsleri büyütme riski ile ilişkilendirilmiştir. Ancak bireyler lavanta öz yağı kullanmayı bıraktıktan sonra, birkaç ay içinde semptomlar ortadan kalkmaktadır.
Lavanta öz yağı alerjisinin olası belirtileri şunlardır:
• Deri döküntüsü
• Mide bulantısı ve kusma
• Titreme
• Ateş
• Baş ağrısı
• Cildin önemli derecede iltihaplanması veya şişmesi
Çay ağacı öz yağı
Çay ağacı (Melaleuca alternifolia) bitkisinin iğne benzeri yapraklarından elde edilen özütü, çoğu cilt rahatsızlığı da dahil olmak üzere çeşitli sağlık problemleri için bitkisel bir ilaç olarak kullanılmıştır. Çay ağacı öz yağındaki aktif maddeler aşağıdaki özelliklere sahiptir:
• Antienflamatuvar
• Bağışıklık güçlendirici
• Antibakteriyel
• Antifungal
• Antiviral
Çay ağacı öz yağı, nadiren ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Çay ağacı öz yağı kullanımının bilinen yan etkileri şunlardır:
• Kızarıklık, kaşıntı ve yanma
• Egzama
• Aşırı cilt kuruması
• Ciltte soyulma
• Cilt altında sıvı birikmesi
• Halsizlik
• Karın ağrısı
• Açıklanamayan zayıflık
• Yavaş veya dengesiz hareketler
Sardunya öz yağı
Sardunyadan (Pelargonium graveolens) elde edilen özütler aşağıdaki özelliklere sahip en az 12 aktif bileşen içerir:
• Antibakteriyel
• Antimikrobik
• Antikanser
• Antienflamatuvar
Sardunya öz yağının ayrıca sedatif olarak yararlı olduğu kanıtlanmıştır, bu nedenle güneş yanığından daha güçlü ağrıların giderilmesine de yardım eder. Cilt tahrişi, sardunya öz yağı kullanımı ile ilişkili bilinen tek yan etkidir.
Roma papatyası öz yağı
Roma papatyası (Anthemis nobilis), yüzyıllar boyunca sakinleştirici özellikleri nedeniyle çok amaçlı bir bitkisel ilaç olarak kullanılmaktadır. Bilinen sağlık yararlarının kaynağı olan 10’dan fazla aktif bileşene sahip Roma papatyası öz yağı, antienflamatuvar özellikler barındırır. Yara iyileşme hızını artırdığı veya geliştirdiği gösterilmiştir. Papatya öz yağı, temel bir bitkisel ilaç olarak kabul edilir ve güneş yanığı ve sedef hastalığı da dahil olmak üzere, bir dizi cilt sorununda kullanılır.
Okaliptüs öz yağı
Yaprak dökmeyen okaliptüsten (Okaliptüs globulus) elde edilen özütleri, aşağıdaki etkilere sahip bileşikler içermektedir:
• Antioksidan
• Antienflamatuvar
• Antibakteriyel
Ayrıca kanserli hücrelerin yayılmasını önleyerek anti-proliferatif veya anti-kanser etkilere sahip oldukları da gösterilmiştir. Ancak okaliptüs öz yağını oral olarak kullanmayın. Nadiren ortaya çıkmasına rağmen, okaliptüs öz yağı aşağıdakiler de dahil olmak üzere birçok yan etkiye neden olabilir:
• Alerjik döküntü
• Özellikle çocuklarda nefes almada zorluk
Kimler öz yağ kullanmamalıdır?
Yan etki geliştirme riski olan veya öz yağ kullanımından kaçınması gereken kişiler şunlardır:
• Hamile veya emziren kadınlar
• Bağışıklık sistemi sorunu veya iltihaplı durumlar
• Pigment veya ışığa duyarlılık sorunu geliştiren hastalıklar yaşayanlar
• Alkol ve aldehit gibi öz yağ bileşiklerine alerjisi olan kişiler
• Bebekler ve genç erkekler
Güneş yanığı için kullanabileceğiniz diğer doğal yöntemler
Aşağıdaki doğal maddeler karışımlara eklenebilir veya güneş yanığı semptomlarını ve iyileşme süresini azaltmak için öz yağların yanında kullanılabilir:
• Aloe vera
• Elma sirkesi
• Hindistan cevizi öz yağı
• Süt
• Siyah çay
• Yulaf ezmesi
• Karbonat
• Yoğurt
