Gıda zehirlenmesi, toksin, kirlenmiş ve bozulmuş gıdalar tüketmenin sonucunda ortaya çıkar. En yaygın belirtileri arasında bulantı, kusma ve ishal bulunuyor.

Rahatsız edici olsa da, gıda zehirlenmesi sıradışı değil. ABD’deki Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC)’ne göre, her sene 6 Amerikalıdan bir tanesi bir tür gıda zehirlenmesi yaşıyor.

Gıda Zehirlenmesi Belirtileri

Eğer gıda zehirlenmesi yaşıyorsanız, bunu anlamamanız çok düşük ihtimal. Belirtiler enfeksiyon kaynağına göre değişiklik gösterebilirler. Belirtilerin ortaya çıkmaları için gereken zaman da enfeksiyon kaynağına göre değişir ve 1 saatten 28 saate kadar bir zaman aralığında ortaya çıkabilirler. Genellikle aşağıdaki belirtilerden en az 3 tanesi ortaya çıkar:

  • karın sancıları
  • ishal
  • kusma
  • iştah kaybı
  • hafif ateş
  • güçsüzlük
  • bulantılar
  • baş ağrısı

Gıda zehirlenmesinin hayati tehlike oluşturabilecek bazı belirtileri de şöyle:

  • 3 günden fazla süren ishal
  • 38.6 dereceden daha yüksek ateş
  • görme ve konuşma zorluğu
  • ağır dehidrasyon belirtileri, örneğin kuru ağız, idrar yapmama veya çok az yapma, sıvıları midede tutma zorluğu
  • kanlı idrar

Eğer bu belirtilerden herhangi birisini görürseniz hemen doktorunuza ulaşmanız gerekli.

Gıda Zehirlenmesinin Sebepleri Nelerdir?

Gıda zehirlenmesi 3 temel sebepten birisinden kaynaklanır:

Bakteriler

Bakteriler en yaygın gıda zehirlenmesi sebebidirler. Tehlikeli bakteriler arasında E.coli, Listeri ve Salmonella gibi türler bulunuyor. Salmonella ABD’deki gıda zehirlenmesi vakalarının en büyük sebebi. CDC’ye göre her sene 1.000.000 gıda zehirlenmesi vakası ve 20.000 hastaneye yatma olayı salmonelladan kaynaklanıyor. Campylobacter ve C.botulinum gibi daha az bilinen ancak ölümcül olma potansiyeli olan bakteriler de gıdalarımıza sızabilirler.

Parazitler

Parazitler kaynaklı gıda zehirlenmeleri bakterilerden kaynaklananlar kadar yaygın değiller ancak gıdalarla yayılabilen parazitler yine de çok tehlikeliler. Toksoplazma gıda zehirlenmesinde en yaygın görülen parazitlerden birisi ve genelde kedilerin kaka kumlarında bulunuyor. Bu parazitler sindirim sisteminde tespit edilmeden senelerce yaşayabilirler. Ancak bağışıklık sistemi zayıflayanlar ve hamile kadınlar bu parazitlerin bağırsaklarında yer almaları halinde ciddi yan etkiler yaşayabilirler.

Virüsler

Gıda zehirlenmesi virüslerden de kaynaklanabilir. Norovirüs adı verilen virüs, her sene 19 milyon gıda zehirlenmesi vakasından sorumlu. Nadiren de olsa ölümcül olabilir. Sapovirus, rotavirus, astrovirus gibi virüsler de benzer belirtilere sebep olabilirler ancak daha az yaygınlar. Hepatit A virüsü de gıdalardan bulaşabilen ciddi rahatsızlıklara sebep olabiliyor.

Gıdalara Nasıl Bulaşırlar?

Bu patojenler insanların yediği neredeyse her gıdanın üzerinde bulunurlar. Ancak pişirmeden kaynaklanan ısı bunları genellikle tabağımıza ulaşmadan öldürür. Çiğ yenen gıdalar her zaman daha fazla gıda zehirlenmesi potansiyeline sahipler çünkü pişme sürecinden geçmiyorlar.

Zaman zaman gıdalar dışkılardan dolayı organizmalar ile temas ederler. Bu genellikle yemekleri hazırlayan kişinin pişirmeden önce ellerini yıkamamasından kaynaklanır.

Et, yumurta ve süt ürünleri de sık sık bulaşıcı hale gelirler. Su da hastalık sebebi organizmalara ev sahipliği yapabilir.

Kimler Gıda Zehirlenmesi Riski Altında?

Herkes gıda zehirlenmesi yaşayabilir. İstatistiksel olarak herkes yaşamı boyunca en az bir defa gıda zehirlenmesi yaşıyor.

Diğerlerinden daha fazla risk altında olan bazı popülasyonlar da var. Bağışıklık sistemi zayıflamış olanlar veya otoimmün hastalıklara sahip olanların enfeksiyon riskleri ve gıda zehirlenmesi sonucunda komplikasyonlar yaşama ihtimalleri daha fazla.

Hamile kadınlar da daha fazla risk altındalar çünkü metabolizmaları ve dolaşım sistemleri gebelik sırasında değişimler ile başa çıkmaya çalışıyor. Yaşlı bireylerde de gıda zehirlenmesi riski daha fazla çünkü bağışıklık sistemleri bulaşıcı organizmalara eskisi kadar hızlı yanıt vermiyor. Çocuklar da riskli kategorideler çünkü bağışıklık sistemleri yetişkinlerinki kadar gelişmiş değil. Genç çocukların kusma ve ishal gibi susuzluk belirtileri yaşamaları daha kolay.

Gıda Zehirlenmesi Teşhisi Nasıl Konur?

Doktor belirtilerinize bakarak hangi tür zehirlenme yaşadığınızı bilebilir. Ağır vakalarda kan testleri, dışkı testleri ve tüketilen gıdalar üzerinde testler uygulanabilir ve böylece gıda zehirlenmesinin sebepleri araştırılır. Dotor idrar testi ile dehidrasyon yaşayıp yaşamadığınızı da değerlendirebilir.

Gıda Zehirlenmesi Nasıl Tedavi Edilir?

Gıda zehirlenmesi genellikle evde tedavi edilebilir ve çoğu vaka 3-5 gün içerisinde kendi kendine çözülür.

Eğer gıda zehirlenmeniz varsa bol su içmek önemli. Elektrolitler ile dolu olan sporcu içecekleri bu konuda işe yarayabilirler. Meyve suyu ve hindistan cevizi suyu da karbonhidratları yerine koyarak yorgunluğu azaltabilirler.

Sindirim sistemini rahatsız edebilecek kafeinden uzak durmalısınız. Kafeinsiz çaylar ve papatya, nane, karahindiba çayı gibi rahatlatıcı çaylar da kalkmış bir mideyi rahatlatabilirler.

Bazı reçetesiz ilaçlar da ishali kontrol edebilir ve bulantıları bastırabilirler. Ancak bunları kullanmadan önce doktorunuza danışmanız iyi olur. Çünkü beden kusmayı ve ishali kendini toksinlerden kurtarmak için kullanır. Ayrıca bu ilaçları kullanmak hastalığı şiddetini gizler ve bir uzmana görünmenizi geciktirir.

Gıda zehirlenmesi yaşayanların bol bol dinlenmeleri de önemli.

Ağır gıda zehirlenmesi vakalarında bireylerin damardan serum alarak susuzluklarının giderilmesi de gerekebilir. En kötü gıda zehirlenmesi vakalarında kişi iyileşene kadar hastaneye yatması gerekebilir.

Beslenme

Gıda zehirlenmesinde ne yemek gerekli?

Kusma ve ishal bitene kadar katı gıdalardan aşamalı olarak kaçınmak ve onun yerine sindirimi kolay olan yavan ve yağı az gıdaları beslenmeye eklemek gerekir. Bazıları şöyle:

  • tuzlu kraker
  • jelatin
  • muz
  • pirinç
  • yulaf
  • tavuk suyu
  • patates
  • haşlanmış sebzeler
  • tost
  • kafeinsiz gazlı içecekler
  • sulandırılmış meyve suları
  • sporcu içecekleri

Gıda zehirlenmesi durumunda yemesi iyi olmayan şeyler nelerdir?

Midenin daha fazla kalkmasına engel olmak için aşağıdaki sindirimi zor gıdaları tüketmekten kaçınmanız gerekiyor:

  • süt ürünleri, özellikle de süt ve peynir
  • yağlı gıdalar
  • bol marine edilmiş gıdalar
  • bol şeker içerikli gıdalar
  • baharatlı gıdalar
  • kızarmış gıdalar

Ayrıca şunlardan da kaçının:

  • kafein
  • alkol
  • nikotin

Sonuç Olarak

Gıda zehirlenmesi yaşamak oldukça rahatsız edici olsa da, çoğu insan 48 saat içerisinde tamamen iyileşir.

Gıda zehirlenmesi hayati tehlike oluşturabilir ancak bu çok nadir bir durum.