Gastroenterit ya da halk arasındaki adıyla mide bağırsak iltihabı, sulu ishal, karın sancıları, bulantı ve kusma ile bazen ateşin eşlik ettiği bir rahatsızlıktır.

En yaygın kapma sebebi enfekte olan birisinden veya kirli gıda ile sulardan kapmaktır. Eğer başka bir sağlık sorununuz yoksa, komplikasyonlar olmadan iyileşme ihtimaliniz yüksek. Ancak bebekler, yaşlı bireyler ve bağışıklık sistemi problemleri olanlarda ölümcül olabilir.

Gastroenterit için etkili bir tedavi yok ancak önlemek temel nokta. Kirli gıda ve sulardan kaçınmanın yanında, sık sık el yıkamak en iyi savunma yöntemi.

Belirtileri

Mide bağırsak iltihabı olarak da bilinen gastroenterit, mide gribi olarak da adlandırılabiliyor ancak griple bir bağlantısı yok. Gerçek grip sadece solunum sistemini etkiliyor. Gastroenterit ise bağırsaklara saldırıyor ve aşağıdaki belirtilere sebep oluyor:

  • Sulu, genelde kansız olan ishal. Kan olması genelde daha ağır ve başka bir enfeksiyona sahip olduğunuzu gösterir.
  • Karın sancıları ve ağrıları.
  • Bulantı, kusma veya ikisi birden.
  • Arada bir kas ağrıları ve baş ağrısı.
  • Düşük düzeyde ateş.

Sebebine bağlı olarak gastroenterit belirtileri kaptıktan 1-3 gün sonra ortaya çıkabilirler ve hafiften ağır düzeye kadar değişebilirler. Belirtiler genelde bir iki gün sürer ancak 10 güne kadar devam etmeleri de mümkün.

Belirtiler benzer olduğu için viral ishali bakteri kaynaklı ishal ile karıştırmak da mümkün. Ancak gastroenterit viral bir rahatsızlıktır.

Ne Zaman Doktora Görünmeli?

Eğer yetişkinseniz ve şunları yaşıyorsanız doktorunuza ulaşın:

  • Sıvıları 24 saat boyunca kusmadan midede tutamıyorsanız.
  • İki günden uzun süredir kusuyorsanız.
  • Kan kusuyorsanız.
  • Susuzluk yaşıyorsanız – işaretleri arasında aşırı susuzluk, ağız kuruluğu, koyu sarı idrar, idrar olmaması, aşırı güçsüzlük, baş dönmesi bulunuyor.
  • Dışkınızda kan varsa.
  • Ateşiniz 40 derecenin üstündeyse.

Bebekler ve çocuklar için doktora gitme işaretleri şöyle:

  • 38.9 derece ve üzeri ateş.
  • Çok sinirli ve gergin olma.
  • Çok ağrı ve rahatsızlık olması.
  • Kanlı ishal olması.
  • Susuz görünmesi – içtikleri su miktarı ve idrar düzeyine göre çocuklarda susuzluk işaretlerine göz atın.

Eğer bebeğiniz varsa, gün içerisinde bir miktar mide sıvısı çıkartmak normal olsa da kusmanın normal olmadığını unutmayın. Bebekler pek çok sebepten dolayı kusabilirler ve bunların bir kısmı tıbbi dikkat gerektirebilir.

Bebeğinizde şunlar varsa hemen doktoru arayın:

  • Bir kaç saatten daha fazla süren kusma
  • Altı saattir ıslak bez olmaması
  • Kanlı dışkı ve ağır ishal olması
  • Bıngıldakta çökme varsa
  • Ağız kuruluğu varsa veya gözyaşı olmadan ağlıyorsa
  • Sıradışı şekilde uykulu, sersem ve tepkisizse

Sebepleri

Gastroenterit genelde kirli gıda ve sulardan geçer veya hasta olan birisi ile araç gereç, havlu paylaşırsanız bulaşır.

Çeşitli virüsler ona sebep olabilirler ve bazıları şöyle:

  • Norovirüsler: Hem çocuklar hem de yetişkinler norovirüslerden etkilenirler ve bunlar dünya çapında en yaygın gıda zehirlenmesi sebepleri arasındalar. Norovirüs enfeksiyonu tüm aileye bulaşabilir. Özellikle kapalı alanlardaki insanlar arasında bulaşıcılığı yüksektir. Çoğu vakada virüsü kirli gıda ve sulardan kaparsınız ancak kişiden kişiye geçiş de mümkün.
  • Rotavirüs: Dünya çapında rotavirüs çocuklarda en yaygın gastroenterit sebebi ve bulaşma sebebi genelde virüslü bir yere dokunduktan sonra ellerini ağızlarına götürmeleri. Enfeksiyon bebekler ve küçük çocuklarda en ağır şekilde ilerler. Yetişkinlere bulaşsa bile bir belirti ortaya çıkmayabilir ancak yine de hastalığı yayabilirler. Bazı ülkelerde aşısı mevcut ve enfeksiyonu önleme konusunda etkili görünüyor.

Bazı deniz kabukluları da özellikle çiğ ve az pişmiş tüketildiklerinde sizi hasta edebilirler. Kirli içme suyu viral ishalin sebebi olsa da, virüs genelde dışkı-ağız yolu üzerinden geçer. Bunun sebebi genelde tuvaletten sonra el yıkamayan birisinin tükettiğiniz gıdayı size sunmasıdır.

Risk Faktörleri

Gastroenterit tüm dünyada görülüyor ve her yaştan, ırktan ve geçmişten insanı etkiliyor.

Bazı insanlar hastalığa karşı daha yatkın olabilirler:

  • Küçük çocuklar: Anaokulu ve bakım merkezlerindeki çocuklar daha yatkındırlar çünkü çocuğun bağışıklık sisteminin olgunlaşması vakit alır.
  • Yaşlı yetişkinler: Yetişkin bağışıklık sistemi yaşamın ilerleyen dönemlerinde daha az verimli hale gelir. Özellikle bakımevlerindeki yaşlılar risk altındalar çünkü bağışıklık sistemleri zayıflamıştır ve mikrop bulaştırabilecek başka insanlar ile yakın temas halinde olurlar.
  • Okul çocukları ve yurt öğrencileri: İnsanların kapalı yerlerde bir araya geldikleri her ortam, bağırsak enfeksiyonlarının bulaşması için ortam oluşturur.
  • Zayıf bağışıklık sistemine sahip olanlar: Eğer enfeksiyona direnciniz düşükse, örneğin HIV/AIDS, kemoterapi veya başka bir rahatsızlık nedeniyle bağışıklık sistemi problemleriniz varsa, risk altında olabilirsiniz.

Her mide bağırsak virüsünün en aktif olduğu bir mevsim vardır. Eğer kuzey yarımkürede yaşıyorsanız, rotavirüs ve norovirüs enfeksiyonlarını Ekim-Nisan ayları arasında kapma ihtimaliniz daha yüksektir.

Komplikasyonları

Gastroenteritin temel komplikasyonu susuzluktur. Yani ağır su ve temel tuz ile minerallerin kaybıdır. Eğer sağlıklıysanız ve ishal ile kusma sonucu kaybettiğiniz sıvıları yerine koyuyorsanız, ishal bir sorun olmamalı.

Bebekler, yaşlı yetişkinler ve bağışıklık sistemi baskılanmış olanlar ise yerine koyabildiklerinden daha fazla su kaybettiklerinde çok susuz kalabilirler. Bu kayıp sıvıları damardan almak için hastaneye yatmak gerekebilir. Susuzluk ölümcül olabilir ancak nadirdir.

Önleme

Bağırsak enfeksiyonlarının yayılmasını önlemek için aşağıdaki önlemleri almak gerekiyor:

  • Aşı yaptırın: Rotavirüsü sebepli gastroenterit için uygulanan aşı ülkemizde mevcut. İlk senesinde yapılan bu aşının hastalığın ağır belirtilerine engel olmakta etkili olduğu görülüyor.
  • Ellerinizi iyi yıkayın: Çocuğunuzun da ellerini yıkadığından emin olun. Eğer daha büyükse, özellikle tuvaletten sonra ellerini nasıl yıkayacağını öğretin. En iyi yöntem ılık su ve sabun ile 20 dakika güzelce yıkamaktır ancak tırnak altlarını ve kıvrımları da dikkatlice yıkamak önemli. Sonrasında durulayın. Su ve sabun olmadığında ıslak mendil ve dezenfektan kullanın.
  • Evde araç gereçleriniz ayrı olsun: Araç gereç, bardak ve tabak paylaşmaktan kaçının. Banyoda ayrı havlular kullanın.
  • Mesafenizi koruyun: Virüse sahip kişilerle yakın temastan kaçının.
  • Sert yüzeyleri dezenfekte edin: Eğer evde birisi gastroenterit olursa, tezgah, lavabo, kapı elcikleri gibi sert yüzeyleri yarım litre çamaşır suyuna 4 litre su katarak temizleyin.
  • Okula dikkat edin: Kreşte bez değişimi ve yemekler için ayrı bir oda olduğundan emin olun. Bez değiştirme odasında lavabo ve bezleri atmak için uygun bir yer olmalı.

Seyahat Sırasında Önlem Alın

Başka ülkelere seyahat ederken kirli gıda ve sulardan hastalanabilirsiniz. Aşağıdaki ipuçları ile riski azaltabilirsiniz:

  • Sadece şişelenmiş veya karbonatlı suları tercih edin.
  • Buz küplerinden sakının çünkü kirli sudan üretilmiş olabilirler.
  • Dişlerinizi şişe su ile fırçalayın.
  • Soyulmuş meyve, çiğ sebzeler ve salatalar dahil olmak üzere çiğ gıdalardan kaçının. Bunlara insan eli değer.
  • Az pişmiş et ve balıktan kaçının.