Vitiligo, neredeyse dünyanın her yerinden, her yaştan ve cinsiyetten herkesi etkileyebilen bir cilt hastalığı türüdür. Deride pigment kaybından kaynaklanır, ciltte beyaz alanlar ortaya çıkar ve aslında kesin sebebi de bilinmemektedir. Vitiligo sıklıkla yüz, dudak, el, kol, bacak ve genital alanlarda, bazen de vücudun herhangi bir kısmında görülebilir. Tüm dünya genelinde değerlendirildiğinde vitiligonun görülme oranı % 1 civarındadır. Vitiligonun herhangi bir cinsiyette ya da ırkta bir ayrım yapmadan eşit oranda görüldüğü söylenebilir.
Vitiligoda, cildin pigment hücrelerinin, melanositleri belirli alanlarda yok olmakta ve o alan bembeyaz bir görünüme kavuşmaktadır. Vitiligo semptomları ve bulguları, vücudun herhangi bir yerinde cildin renginin kaybolarak beyaz lekeler oluşması şeklinde bilinmektedir. Kimi zaman lokal olarak bir bölgede görülebilen, bazen de vücutta birkaç farklı alanı etkileyebilen vitiligonun, vücudun bağışıklık sisteminin yanlışlıkla vücuttaki bazı hücrelere saldırması ve tahrip etmesinden kaynaklandığına dair düşünceler bulunmaktadır. Yani uzmanların çoğuna göre vitiligo, bir otoimmün durumdur ve bağışıklık sisteminin yetersizliğinden kaynaklanmaktadır.
Çoğunlukla 40 yaşından önce görüldüğü için ve bu yaş grubunda da daha çok 20’li yaşlardan önce görüldüğünden vitiligonun ortaya çıkışında bazı genetik özelliklerin etkisi olduğunu düşünülmaktedir. Vitiligonun nelerle, hangi rahatsızlıklarla bağlantısının olabileceğine dair yapılan araştırmalar da tiroit disfonksiyonu, yani tiroit bezinin çalışmaması ya da doğru çalışmaması ile vitiligo arasında bir ilişki saptamışlardır. Tiroitle birlikte başka rahatsızlıkların da az ya da çok vitiligo ile bağlantılı olabileceği düşünülmektedir.
Vitiligo ortaya çıktığında onun bir bölgeye yayılıp yayılmayacağını veya kalmayacağını belirlemenin herhangi bir yolu, yöntemi yoktur. Ağrılı olmayan ve önemli sağlık sonuçları doğurmayan vitiligo, hastada duygusal ve psikolojik sorunlara da yol açabilir.
Önlenmesine dair herhangi bir yöntem bulunmamakla birlikte, vitiligonun bazı tıbbi tedavi yöntemleri bulunmakta ve şiddeti azaltabilmektedir. Ancak bu hastalığın tamamen tedavi edilmesi zordur. Zira vitiligo kesin tedavisi için etkisi kanıtlanmış ilaç yokken, sadece ciltteki hastalık görünümünü iyileştirebilmek için bazı kremler ve kozmetik malzemeler kullanmak faydalı olabilir.
Vitiligo neden olur?
Yukarıda da anlatıldığı üzere vitiligonun oluşma nedeni bilinmemekte. Ancak bir otoimmün hastalık olabileceği ve bağışıklık sisteminin yanlışlıkla bazı hücrelere saldırdığında meydana gelebildiği düşünülmektedir. Vitiligo sorununda, bağışıklık sistemi derideki melanositleri tahrip edebiliyor ve ciltteki renk pigmenti yapan hücrelerin, yani melanositlerin yok edilmesinden kaynaklanıyor. Bununla birlikte vitiligo, ağız ve burun içindeki doku gibi mukoza zarlarını ve gözü etkileyebilir.
Vücuttaki melanin adı verilen pigment; deri, saç ve göz rengini belirlemekte ve bunlar melanosit adlı hücrelerde üretilmektedir.
Vücutta herhangi bir sebeple bu hücreler ölürse ya da melanin üretemezse, kişinin cildi daha açık bir renk alır ya da tamamen bembeyaz olur. Bunun tam olarak neden olduğu bilinmezken; melanosit hasarına neden olan genetik anormallikler, vücudun bağışıklık sisteminin melanositleri parçalaması, pigmenti yabancı cisim olarak algılayıp yıkması, normal dışı fonksiyona sahip olan sinir hücrelerinin melanositlere hasar vermesiyle zehirli maddeler üretilmesi ya da pigment üreten hücrelerin kendi kendilerini yıkması söz konusu olabilir.
Yukarıda anlatıldığı üzere vitiligoya dair pek çok sayıda araştırma yapılmış ve farklı görüşler ortaya atılmıştır. Bazı araştırmalarda, melanositlerin kendilerini yok ettiği tezi ortaya atılmıştır. Başka bir araştırmada ise aşırı güneş yanığı veya çok ciddi duygusal sıkıntı gibi bir tek olayın vitiligoya neden olabileceği ortaya konmuştur. Bu bağlamda vitiligonun sebebi tam olarak bilinememekle birlikte buna sebep olabilecek faktörlerle ilgili görüşler bulunmaktadır.
Vitiligo belirtileri nelerdir?
Hastanın derisindeki beyaz lekeler, vitiligonun temel belirtisidir. Yama şeklindeki bu beyaz lekeler, cildin güneşe maruz kaldığı bölgelerde daha yaygın olarak görülür. Beyaz yamalar;
• Koltukaltı ve kasıkta,
• Ağzın çevresinde,
• Gözlerde,
• Burun deliklerinde,
• Göbek bölgesinde,
• Üreme organlarında,
• Rektal alanlarda görülmektedir.
Vitiligo nasıl tedavi edilir?
Vitiligoyu tedavi ile tamamen ortadan kaldırmak mümkün olmamakla birlikte, uygun bir tedavi yönteminin uygulanmasıyla vitiligolu cildin daha düzgün görünmesi sağlanabilir. Bu bağlamda vitiligo tedavisinde; beyaz yamaların sayısına, yamaların ne kadar yaygın olduğuna ve hastanın tercih ettiği tedavi yöntemine göre bir seçim yapılmaktadır.
Zira her tedavi yöntemi her vitiligo hastası için uygun olmayabilir. Vitiligo için uygulanan pe çok tedavinin istenmeyen yan etkileri olabilir, tedaviler uzun zaman alabilir ve bazen de pek etkili olmayabilir. Vitiligo sorunu içinkullanılan en güncel tedavilerin çoğu, yamaların rengini kendi cilt tonuna daha fazla yaklaştırabilmeyi amaçlamaktadır.
Vitiligonun tıbbi tedavileri
• Cilde sürülen ilaçlar, kremlerler,
• Ağız yoluyla alınan ilaçlar,
• Ultraviyole A (UVA) ışığı kullanılan tedavi,
• Rengi diğer alanlardan çıkartarak beyaz lekelerle eşleştirme
Vitiligonun cerrahi tedavileri
Hastanın kendi dokularından alınan deri greftleri ile uygulanır. Hastanın vücudunun bir alanından doku alıp başka bir bölgeye eklenir. Vücudunda sadece küçük bir alanda vitiligo yamaları olan hastalar için uygundur. Bunun dışında cildin vitiligolu küçük bölgelerine dövme yapılabilir.
• Vitiligo tedavisinde kortizonlu kremler
Hastanın yaşına ve tutulum alanına uygun, özellikle erken dönemde kullanılan kortizonlu kremler vitiligo tedavisi için çok faydalıdır. Ancak bu kremlerin çok uzun süre kullanılması ve dermatolog kontrolünün dışında uygulanması ile deride incelme, damarlanma, sivilcelenme, tüylenme gibi birçok yan etki ortaya çıkabilir.
• Vitiligo tedavisinde takrolimus ve pimekrolimus içeren kremler
Takrolimus ve pimekrolimus içeren kremlerle vitiligo tedavisi mutlaka dermatolog kontrolünde yapılmalıdır.
• Vitiligo tedavisinde fototerapi (Işık tedavisi)
Fototerapide ultraviole ışığının farklı dalga boyları kullanılarak vitiligo tedavisi yapılır. Sıklıkla PUVA, lokal PUVA ve dar band UVB tedavileri uygulanır. Fototerapi de kesinlikle dermatolog kontrolünde yapılmalıdır.
• Vitiligo tedavisinde greftleme
Vitiligo hastasının sorunsuz deri alanından deri alınarak vitiligo olan alana deri nakli yapılabilir. Greftleme olarak adlandırılan bu yöntem çok az hastada başarılı sonuç vermekte ve günümüzde nadir olarak uygulanmaktadır. Zaten greftleme yapılan alanda genellikle tam pigmentasyon oluşmaz.
• Vitiligo tedavisinde depigmentasyon
Çok ciddi oranda vitigolu olan bazı hastalarda en doğru çözüm ciltte kalan pigmentin giderilmesi ve derinin tamamen beyazlatılması işlemi olan depigmentasyondur. Bu işlem monobenzileter denilen kimyasal ile yapılmaktadır.
Vitiligo tedavisini desteklemek için;
• Güneş ışınlarının zararlı etkilerinden korunmak için güneş koruyucu kremler kullanılmalıdır.
• Güneşin çok etkin olduğu saatlerde dışarı çıkmamaya özen gösterilmelidir.
• Tedaviden istenen şekilde fayda sağlanamadığı durumlarda beyaz lekeleri kapatmak için kozmetik ürünler, makyaj malzemeleri kullanılabilir, kalıcı makyaj uygulamaları yapılabilir.
• Tedavinin etkisini artırmak için danışmanlık ve destek alınabilir. Çünkü vitiligo, kişinin dış görüntüsünü bozan bir hastalıktır ve hastada stres, özgüvende azalma, mutsuzluk ve depresyona sebep olabilir. Bununla birlikte daha önceden var olan hafif düzeydeki psikolojik sorunlarda ise artış gözlenebilir.
• Vitiligo hastalarının kesinlikle stresten uzak durmaları ve gerekiyorsa bunun için bir psikiyatri uzmanından yardım almaları gerekir.
• Bazı uzmanlar vitiligoya iyi gelen besinler ya da besin karışımları önermektedir. Ancak şimdiye kadar yapılan çalışmaların hiç biri vitiligonun herhangi bir diyetle ya da beslenme programıyla bağlantısını bulamamıştır. Ancak elbette ki tüm vücut sağlığında olduğu gibi cilt sağlığını desteklemek için de sağlıklı ve doğal içerikli beslenmenin vitiligo hastalarına da faydası olacaktır.
