Vertigosu olan bireyler baş dönmesi hissine sahip olurlar ve bu rahatsızlık çeşitli rahatsızlıkların bir belirtisi olarak karşımıza çıkabilir. İç kulakta, beyinde veya sinir yollarında bir problem olduğu zaman oluşabilir.

Vertigo dahil olmak üzere baş dönmesi herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir ancak 65 yaş üstü bireylerde daha yaygındır.

Vertigo geçici veya uzun süreli olabilir. Hamilelikte veya kulak enfeksiyonun bir belirtisi olarak da ortaya çıkabilir. Meniere hastalığı gibi iç kulak bozukluklarına sahip olanlar da zaman zaman vertigo deneyimi yaşayabilirler.

Vertigo Nedir?

Vertigo, oda veya çevrenizdeki diğer şeyler sizin etrafınızda daireler çiziyormuş gibi hissettiğiniz bir baş dönmesi hissidir. Pek çok insan bu terimi yükseklik korkusunu tanımlamak için kullanıyor ancak bu doğru değil.

Vertigo bir insan yüksek bir yerden baktığı zaman ortaya çıkabilir ancak genelde iç kulak veya beyinden kaynaklanan geçici veya devam eden baş dönmesi ataklarını ifade eder.

Bir hastalık değil bir belirtidir ve pek çok farklı hastalık vertigoya sebep olabilir.

Belirtileri

Vertigoya sahip olan birey başının veya etrafında bulunan şeylerin döndüğünü hissedecektir.

Vertigo bir belirtidir ancak başka belirtilere öncülük edebilir veya onlarla birlikte ortaya çıkabilir.

Bunlar arasında şunlar var:

  • denge problemleri
  • bayılacak gibi hissetme
  • hareket hissinden rahatsız olma
  • kusma ve bulantı
  • kulakta çınlama
  • kulakta doluluk hissi
  • baş ağrısı
  • nistagmus adı verilen gözlerin kontrolsüz şekilde genelde bir yandan diğer yana hareketleri

Sebepleri

Pek çok rahatsızlık vertigoya sebep olabilir ve problem genelde iç kulaktaki bir dengesizlik veya merkezi sinir sistemine dair sorunlardan kaynaklanır.

Vertigoya sebep olabilecek rahatsızlıklar şöyle:

Labirentit

Bu bozukluk iç kulak sarmalında enfeksiyon kaynaklı inflamasyon ortaya çıktığında olur. Bu bölge içerisinde vestibükoklear sinir bulunur.

Bu sinir beyne kafa hareketleri, pozisyonu ve sesler hakkında bilgiler gönderir.

Vertigoda yaşanan sersemliğin yanında labirentit sahibi olan bireyde duyma kaybı, kulak çınlaması, baş ağrısı, kulak ağrısı ve görme problemleri de ortaya çıkabilir.

Vestibüler Nevrit

Vestibüler sinirde ortaya çıkan inflamasyondan oluşan vestibüler nevrit bir enfeksiyondur. Labirentite benzer durumdadır ancak kişinin duymasına engel olmaz. Vestibüler nevrit görmede bulanıklık, ağır mide bulantısı veya denge kaybı gibi şeylere eşlik eden vertigoya sebep olur.

Kolesteatom

Orta kulakta kanserli olmayan bir deri gelişimi ortaya çıkar ve sebebi genelde tekrar eden enfeksiyondur. Kulak zarının arkasında oluştuğu için orta kulağın kemik yapılarına hasar verebilir ve bu da duyma kaybına ve baş dönmesine sebep olabilir.

Meniere Hastalığı

Bu hastalıkta iç kulakta sıvı birikimi ortaya çıkar ve bu da duyma kaybı ve kulak çınlaması ile vertigo ataklarına sebep olur. 40-60 yaş arasındaki bireylerde ortaya çıkma ihtimali daha fazladır.

ABD’deki Ulusal Sağırlık ve Diğer İletişim Bozuklukları Enstitüsü, sadece ABD’de 615.000 kişinin şu anda Meniere hastalığı tanısına sahip olduğunu ve doktorların her sene 45.500 yeni vakayı teşhis ettiklerini belirtiyor.

Temel sebebi belli değil ancak kan damarlarının daralmalarından, viral enfeksiyonlardan veya otoimmün tepkilerden kaynaklanabilir. Bazı ailelerde genetik bileşenler de rol oynayabilirler.

İyi Huylu Paroksismal Pozisyonel Vertigo

İç kulakta otolit organlar adı verilen yapılar bulunur ve bunlarda sıvı ile kalsiyum karbonat kristal parçacıkları bulunur.

İyi huylu paroksismal pozisyonel vertigoda ise bu kristaller yerlerinden çıkarlar ve yarım daire şeklindeki kanallara kaçarlar. Bu noktaya düşen her bir kristal hareketler sırasında kupulada bulunan tüylü duyu hücrelerine dokunur.

Bunun sonucunda beyin kişinin pozisyonuna dair yanlış bilgiler alır ve baş dönmesi ortaya çıkar. Bu insanlar genelde 60 saniyeden daha kısa süren bir vertigo yaşarlar ancak bulantı ve başka belirtiler de ortaya çıkabilirler.

Diğer Faktörler

Vertigo şunlarla birlikte de ortaya çıkabilir:

  • migren ağrıları
  • baş sakatlanmaları
  • kulak ameliyatları
  • perilenfatik fistül, bu rahatsızlıkta iç kulak sıvısı iç kulak ve orta kulak arasındaki bir yırtıktan ortaya kulağa akar
  • kulak içinde veya çevresinde şinglez
  • otoskleroz, orta kulak kemik gelişimlerinin duyma kaybına sebep olmasıdır
  • frengi
  • ataksi, kas zayıflığına sebep olur
  • inme veya geçici iskemik atak
  • beyincik veya beyin kökü hastalıkları
  • akustik nevroma, iç kulakta vestibükoklear sinir çevresinde gelişen iyi huylu bir dokudur
  • multipl skleroz

Uzun yatak istirahati ve bazı ilaçlar da vertigoya sebep olabilirler.

Hamilelikte Vertigo

Bulantı ve baş dönmesi hamilelikte yaygın problemler arasındadır. Hormonal değişimlerin bir rol oynadıkları görülüyor çünkü bunlar beden sıvılarının karakteristiklerini etkileyebilirler.

İç kulaktaki sıvı dengelerinin değişimi şu belirtilere sebep olabilir:

  • vertigo
  • denge kaybı
  • kulak çınlaması ve duyma problemleri
  • kulakta doluluk hissetme

2010 yılında 82 hamile kadınla bir anket çalışması yapılmış. Yarısından fazlası ilk iki trimesterde baş dönmesi deneyimlediğini söylemiş, üçte biri ise üçüncü trimesterde bunu yaşamış.

Mide bulantısı hamilelikte yaygın ancak hamilelik ilerledikçe azalma eğilimi var. Pek çok kadın araştırmada bulantıyı baş dönmesi ile ilişkilendirmiş. Denge problemleri de yaygınmış ancak bu problem ikinci ve üçüncü trimesterde daha yaygın hale gelmiş.

Çalışmanın yazarları hamilelikte ortaya çıkan hormonal değişimlerin iç kulakta değişimleri beraberinde getirdiklerini öne sürüyorlar. Zaman geçtikçe kadınlar kulaktaki bu yeni dengeye alışıyorlar ve bu nedenle bulantı ve baş dönmesi durumu iyileşiyor.

Denge problemlerindeki artış hamilelikte beden ağırlığındaki değişimler ve duruş farkından kaynaklanabilir.

2017 yılında bilimadamları dört vaka çalışmasına dair bir araştırma yayınladılar. Yazarlar hormonal değişimlerin hamilelikte iyi huylu paroksismal pozisyonel vertigoya sebep olabileceğini ve özellikle östrojenin bunda rol oynayabileceğini belirtiyorlar.

Hamilelikte bulantı, baş dönmesi ve diğer vertigo bağlantılı belirtileri azaltmak için ilaçlar mevcut olabilirler ancak bu konuda önce doktora danışmalı. Bazı tedavilerin kullanımı bu dönemde uygun olmayabilir.

Kalıtsal Mı?

Vertigonun kendisi illa ki kalıtsal olmak zorunda değil ancak yaygın şekilde çeşitli rahatsızlık ve sendromların bir belirtisi.

Bu rahatsızlıkların bazılarında genetik faktörler rol oynuyor ve kalıtsal olabiliyorlar. Eğer kişide tekrar eden vertigo varsa, bunun kalıtsal ve genetik bir bileşeni olabilir.

Bilimadamları vertigoyu içerisine alan çeşitli rahatsızlıkların genetik profillerini inceliyorlar.

Vertigoyu tetikleyebilen ve genetik faktörlere bağlı olabileceği düşünülen bazı rahatsızlıklar şöyle:

  • kalıtsal epizodik ataksi
  • migrenli vertigo
  • çift yönlü vertibüler hipofonksiyon
  • kalıtsal Meniere hastalığı

Doktor vertigoya sahip olan kişiden ailenin tıbbi geçmişini de talep edebilir.

Vestibüler migrende de vertigo olabilir.

Tedavi

Bazı vertigo türleri tedavi olmaksızın geçerler ancak altta yatan problemler için tedavi gerekli olabilir.

Örneğin doktor zona hastalığı için antiviral ilaçlar veya bakteri enfeksiyonları için antibiyotikler yazabilir.

Mevcut ilaçlar da bazı belirtileri hafifletebilirler. Bu ilaçlar arasında antihistaminler ve antiemetikler bulunuyor ve bunlar bulantı ve hareket hassasiyetlerini azaltabilirler.

Ameliyat da diğer tedaviler verimli olmazlarsa gerekli olabilir. İyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo ve akustik nevroma rahatsızlıklarında bu uygulama gerekli olabilir.

Meniere Hastalığının Tedavisi

Doktor Meniere hastalığına sahip olanlara ilaç yazabilir. Bu ilaçlar arasında meclizine, glycopyrrolate veya lorazepam bulunuyor ve bunlar baş dönmelerini hafifletebilirler.

Diğer seçenekler şöyle:

  • tuz alımını azaltma ve sıvı düzeylerini düşürmek için diüretik terapi alma
  • basınç dalgası tedavisini denemek, bu seçenekte kulağa bir cihaz takılır
  • doktorun orta kulağa antibiyotik veya kortikosteroidler enjekte etmesi
  • kafein, çikolata ve alkolden kaçınmak ve tütün ürünleri tüketmemek

Ev Çözümleri

Vertigoyu çözmek ve etkilerini azaltmak için atılabilecek bazı adımlar var.

Yaşam Tarzı Değişimleri

Vertigonun etkilerini azaltmaya yardımcı olabilecek adımlar şöyle:

  • baş dönmesi çok olduğunda sessiz, karanlık bir odada yatmak
  • baş dönmesi ortaya çıktığı anda oturmak
  • ayağa kalkmak, yukarı bakmak veya başı döndürmek gibi belirtileri tetikleyen hareketleri daha yavaş yapmak
  • bir şeyi almak için eğilmek yerine çökmek
  • yürürken gerekli ise baston kullanmak
  • iki veya daha fazla yastık ile baş yukarıda uyumak
  • evde gerekli ayarlamaları yapmak
  • düşmeyi önlemek için gece kalkarken lambayı yakmak

Vertigo ve baş dönmesi yaşayan kişiler araç sürmemeli veya merdiven kullanmamalılar.

Bitkisel Çözümler

Bazı bitkisel çözümler belirtileri iyileştirebilirler.

Bunlar arasında şunlar var:

  • arnavut biberi
  • zerdeçal
  • japon eriği
  • zencefil
  • Gongjin-dan

Bitkisel çözümlerin vertigoyu geçirdiklerini onaylayacak yeterince kanıt yok. Ancak şu anda Gongjin-dan’ın etkilerinin incelenmesi için klinik deneyler devam ediyorlar.

2015 yılında yapılan bir çalışmada 30 dakikalık akupunktur çalışmasının baş dönmesi ve vertigo şikayeti ile acili ziyaret eden 60 kişide belirtileri azaltabildiği görülmüş. Ancak bu tedavi yönteminin verimliliğinin onaylanması için daha fazla araştırma gerekli.

Herhangi bir alternatif tedaviyi denemeden önce doktorunuza danışmalısınız. Ayrıca vertigo birden başlarsa veya daha kötü hale gelirse doktora danışmalı çünkü altta yatan başka bir rahatsızlık için tedavi gerekli olabilir.

Egzersizler

Egzersizler bazı durumlarda belirtilerin hafifletilmesini sağlayabilirler.

İyi Huylu Paroksismal Pozisyonel Vertigo İçin Epley Manevrası

Epley manevrası adı verilen teknik, iyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo kaynaklı baş dönmelerinin hafifletilmesine yardımcı olabiliyor.

Bu manevrada yarı dairesel kanallardaki kalsiyum karbonat parçacıklarının vestibüldeki otolit organlara tekrar gitmeleri sağlanıyor ve iç kulaktaki bu daha az belirti ihtimali olan pozisyona taşınıyorlar.

Sol iç kulaktaki iyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo için adımlar şöyle:

  • Bir yatağa oturun ve yattığınız zaman omuzlarınıza denk gelecek yere bir yastık koyun.
  • Başı 45 derece sola yatırın.
  • Başı olduğu gibi tutarken, omuzlarınız yastığa gelecek şekilde yavaşça yatın ve başınız hafifçe geriye doğru yatık olmalı ve yatağa değmeli. 30 saniye böyle durun.
  • Başı 90 derece sağa döndürün ve 30 saniye bekleyin.
  • Başı ve bedeni bulunduğu konumdan 90 derece sağa döndürün. 30 saniye durun.
  • Yavaşça oturun ve bacakları yatağın sağ tarafından yere indirin.
  • İç kulak kendini ayarlarken bir kaç dakika durun.

Türleri

Vertigonun sebebi farklı çeşitli türleri var.

Periferik Vertigo

Vakaların %80’i bu türdendir. Periferik vertigo genelde iç kulaktaki problemlerin bir sonucudur.

İç kulaktaki küçük organlar yer çekimine ve kişinin pozisyonuna tepki verirler ve mesajları sinirler ile beyne iletirler. Bu süreç insanların ayağa kalkınca denge kurmalarına yardımcı olur.

Bu sistemdeki değişimler vertigoya sebep olabilirler. İyi huylu paroksismal pozisyonal vertigo ve inflamasyonlar da yaygın sebepleri arasında. Diğer sebepleri arasında Meniere hastalığı ve akustik nevroma da bulunuyor.

Merkezi Vertigo

Merkezi vertigoda merkezi sinir sistemi ile alakalı problemler vardır. Genelde beyin kökü veya beyincikteki problemlerden kaynaklıdır. Vakaların %20’si bundan kaynaklı.

Muhtemel sebepleri arasında vestibüler migren, demiyelinizasyon ve merkezi sinir sistemini etkileyen tümörler bulunuyorlar.

Servikal omurilik problemleri de vertigoya sebep olabilirler.

Teşhis

Doktor baş dönmesine neyin sebep olduğunu bulmaya çalışacaktır. Bir fiziksel muayene yapacaktır ve baş dönmesinin nasıl hissettirdiğini soracak, tıbbi geçmişe göz atacaktır.

Doktor bazı basit testler de yapabilir.

Testlerin iki tanesi şöyle:

Romberg testi: Doktor kollarınız yanlarınızda ve ayaklarınız yanyana olacak şekilde ayakta durmanızı ve gözlerinizi kapatmanızı isteyebilir. Eğer gözlerinizi kapatmanızla birlikte dengesiz hale gelirseniz bu bir merkezi sinir sistemi probleminin işareti olabilir.

Fukuda-Unterberger testi: Doktor 30 saniye boyunca gözleriniz kapalı şekilde bir noktaya gitmenizi ister. Eğer bir tarafa dönerseniz, bu iç kulak labirentinde lezyon olduğu anlamına gelebilir ve bu da periferik vertigoya sebep olabilir.

Sonuçlar ve diğer testlerin de sonuçlarına göre doktor tomografi veya MR taraması da talep edebilir ve daha fazla detay görmek isteyebilir.